Door Vincent Bongers Fotograaf en programmamaker Ruben Terlou bezocht voor de documentaire-reeks Door het hart van China in 2017 een groot ziekenhuis in de stad Changsha. Het krioelde er van de patiënten. Terlou, zelf opgeleid tot arts, vroeg aan een verpleegkundige waarom het toch zo druk was. ‘Er zijn gewoon veel Chinezen’, antwoordde ze. Er waren gewoon te weinig medici om de stroom op te vangen.
Bij een longspecialist stond de spreekkamer vol met mensen. Iemand die te horen kreeg dat hij kanker heeft, kreeg die diagnose in een ruimte waar totale chaos heerste: Lab-uitslagen verdwenen in de tassen van de verkeerde personen. Luid een telefoongesprek voeren terwijl een arts op een röntgenfoto uitgezaaide tumoren aanwijst, was heel normaal.
‘Privacy betekent gewoon iets heel anders in China dan in Nederland’, vertelt Terlou, die op 24 januari op het AI-Tech evenement van het Leids Universitair Medisch Centrum een lezing geeft over het gebruik van kunstmatige intelligentie in de Chinese gezondheidszorg. “Privacy” is een woord dat zich lastig naar het Chinees laat vertalen. Het wordt dan iets van het hebben van “persoonlijke geheimen” tegenover het collectief. In het Westen is privacy meer de manier waarop we de interactie met de andere personen regelen. Een persoonlijk recht.’
In de Chinese samenleving wordt het individu minder goed beschermd dan bijvoorbeeld in Nederland. De groep is nu eenmaal belangrijker, dat maakt het makkelijker om snel grote stappen te zetten in technologische ontwikkeling.
‘Het is in China bijvoorbeeld relatief eenvoudig om legaal grote hoeveelheden data te verzamelen en te gebruiken’, aldus Terlou. ‘Met als gevolg dat Chinezen veel doelmatiger te werk kunnen gaan met het ontwikkelen en uittesten van bijvoorbeeld kunstmatige intelligentie.’
Gebruikt China dan al op grote schaal kunstmatige intelligentie in de zorg? ‘Eerlijk gezegd zag ik daar in het ziekenhuis waar we in 2017 opnamen maakten nog helemaal niets van. Maar sindsdien zijn de ontwikkelingen in een stroomversnelling geraakt. Het bedrijf Alibaba heeft bijvoorbeeld een smart pharmacy geopend. Een soort apotheek van de toekomst waar je met een app je medicijnen kunt ophalen. Verder wordt er hard gewerkt aan het schrijven van software waarmee op afstand diagnoses gesteld kunnen worden.
‘Wat in 2017 al wel opviel, was dat patiënten, ook de oudere, heel veel gebruikmaakten van WeChat.’ Dat is een app die veel meer functies heeft dan bijvoorbeeld WhatsApp. Je kunt er ook mee betalen en een taxi mee bestellen. ‘Al heel snel zag je dat patiënten ook chatgroepen vormden. Al die gegevens kan Tencent, het bedrijf achter WeChat, opslurpen en die informatie kan te gelde worden gemaakt. Daar komt nog bij dat de overheid gewoon zijn zinnen heeft gezet op de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie. Ze pompen hier ook heel veel geld in.
‘Dit is een wedloop die Europa niet gaat winnen. In het Westen voeren we nog weleens een ethische discussie over het toepassen van nieuwe technologieën. Daarom is het voor ons ook zo schokkend om te zien dat ze in China bezig zijn met het opzetten van een “sociaal kredietsysteem,” waarin burgers constant in de gaten worden gehouden en al hun gegevens worden verzameld.’ Als iemand zich dan niet aan de regels houdt of ongewenst gedrag vertoont, kan dat betekenen dat bepaalde voorzieningen, zoals leningen, niet langer beschikbaar zijn voor die persoon.
Terlou: ‘Al weten we nog niet precies hoe dat er allemaal uit gaat zien. Het is niet zo dat er nu al een puntensysteem is. Je kunt al wel op een zwarte lijst komen te staan.
'Het is geen aantrekkelijke aanpak, vind ik zelf. Al kan ik me voorstellen dat het heel veel problemen in het land oplost. Het zou me niet verbazen, mocht China zo’n kredietsysteem ooit ook in de zorg gaan toepassen. Met als mogelijke regeling dat iemand die rookt een hogere verzekeringspremie moet gaan betalen.’
LUMC, Donderdag 24 januari, Burumazaal, gebouw 3, €7,50