Gelaagdheid: het kan zo mooi zijn. Het is dit, en tegelijkertijd ook dat. Ik hou er van. Geen genoegen nemen met het oppervlakkige, of het nu gaat om beeldende kunst, literatuur of film.

Meestal wordt het bewust teweeggebracht en schuilt de uitdaging voor de kijker (of lezer) erin om de bedoelde lagen te ontdekken.

De lagen die aanwezig zijn in het werk Stilleven van een dode haan (ca. 1700) zijn denk ik niet de intentie van de maker. Toch is het juist die gelaagdheid die mij aansprak toen ik het voor het eerst zag. Ik doel op lagen van stilte. Stilte. Drievoudig aanwezig in dit schilderij, waarvan de maker anoniem is.

Allereerst in de aard van het werk: het feit dat het een stilleven is. ‘Stilleven’ is een paradoxale benaming - stil en leven - contrast tussen twee uitersten.

Uiteraard kan het leven soms ook stil zijn, maar in het geval van dit genre dienen ‘levenloze’ objecten als onderwerp. In dit geval dus een dode vogel, gesitueerd in een bosachtig landschap.

De gestorven haan vormt eveneens het tweede element van geluidloosheid. De haan: zijn adem ten einde, zijn dood een feit. Naar de oorzaak van de dood van het dier kan ik enkel raden. De bosrijke achtergrond biedt vrijwel geen concrete context voor mijn lekenoog. Waar hangt dat touw aan dat zijn gekromde klauw de lucht in trekt? Slechts aan één poot bungelend, vernederd, met de kop in de modder. De schoonheid van zijn verenveelvoud doet niet langer statig aan. Het rijke kleurenpalet van de haan is verdofd. Het is klaar. Het leven is stil.

Wie ook niet spreekt is de maker, die anonieme aanwezigheid. Het doek is niet gesigneerd, de hand van de maker is slechts aanwezig in de techniek van de penseelstreken.

Het werk is in 1889 aangekocht door Museum De Lakenhal: blijkbaar was de identiteit van de maker niet bepalend voor de keuze van de aankoop. Ik neem aan dat de beeltenis voldoende was. Dit soort collectiestukken trekken mijn aandacht: waarom is dit aangeschaft?

Wat het antwoord ook is, ik ben blij met die keuze. Want stilte kan soms lastig te vinden zijn temidden van al het tumult om ons heen. In dit doek vinden we het in veelvoud. Alles is stil. Ik als kijker eveneens.