Wetenschap
Menselijk onbenul
Welke rol speelt de Apocalyps in games? De Tilburgse cultuurtheoloog Frank Bosman komt daar een lezing over geven.
donderdag 27 september 2018

Hoe kijkt u als theoloog naar games?

‘Er zijn priesters en religies die een rol spelen in het verhaal, zoals de doomsday cult in Far Cry 5. Of je vindt referenties in het spel naar een religie die erbuiten zit – Mass Effect 2 is een goed voorbeeld. En dan is er nog de reflexieve benadering: een spel nodigt je uit om na te denken over wat menselijkheid is, of barmhartigheid.’

Maar dat is nog vrij algemeen en gaat niet specifiek over de Openbaringen van Johannes, met de vier ruiters en de Hoer van Babylon en monsters, enzo.

‘Als je op een religiewetenschappelijke manier naar cultuur kijkt, dan ben je bezig met de verhalen die mensen elkaar vertellen.

‘Games zijn ook een manier om verhalen te vertellen. Daarbij maak je gebruik van het collectieve geheugen van de maatschappij. Dat is bij ons grotendeels christelijk, en de Apocalyps is één van die verhalen.

‘In de Darksiders-spellen speel je één van de vier ruiters, maar je kan het ook breder trekken. De Apocalyps is het einde der tijden. Dat zie je veel terug in games als Fallout, Metro: exodus en Rage. Allemaal spellen met de premisse dat er een ramp plaatsvond, en dat de overlevenden elkaar bevechten voor de laatste restjes eten of drinkbaar water. De oude wereld is vernietigd, maar een klein groepje weet zich tegen alle verwachtingen in staande te houden.’

En hoe wordt zoiets cultuurtheologie?

‘Je kan kijken wat zulke verhalen gemeen hebben, en in hoeverre ze verschillen volgens de Apocalyps in de christelijke verhalen. In de christelijke traditie is dat echt de afsluiting van het tijdperk van de mensen. In de games is de Apocalyps meer een tijdelijke oprisping; er is wel een kans op een betere wereld, maar de overlevers maken er net zo’n puinhoop van. In de Bijbel wordt het einde door God in gang gezet, maar in de spellen is de ramp vaak getriggerd door menselijk onbenul.’

Ging dat Bijbelboek niet eigenlijk over de onderdrukking van christenen door de Romeinen, en dat de wrede overheersing uiteindelijk door God omver geworpen zou worden?

‘Wat in zekere zin ook echt gebeurd is, natuurlijk, met de opkomst van Constantinopel als nieuwe hoofdstad van het Romeinse rijk.

‘Maar inderdaad, het boek is door christenen, voor christenen geschreven, in tijden van heftige vervolging. Het nummer 666 zou slaan op keizer Nero, enzovoort. De boodschap is: houd stand: God zal rechtspreken, en het Romeinse rijk vernietigen. In de christelijke traditie wordt het verhaal echter veel creatiever gebruikt.’

Stel, je bent een gamer en je wil goed met je neus in de theoretische boter worden gedrukt, wat moet je dan spelen?

Child of Light, dat godsdienst in zekere zin een meta-benadering geeft: het presenteert het spelen zelf als een religieuze handeling. Als het post-Apocalyptisch moet zijn: Darksiders biedt ook interessante dingen over theologie en geloof.

Fallout 3 begint met een vers uit Openbaringen: “Ik ben de Alfa en de Omega, het Begin en het Einde. Ik zal den dorstige geven uit de fontein van het water des levens voor niet.” En aan het eind van het spel repareer je een waterzuiveringsinstallatie zodat je zelf een soort Jezus wordt. Het is sowieso een van de beste spellen aller tijden.’ BB

Frank Bosman 

Studium Generale, maandag 8 oktober, Lipsius 019, 19:30 u