‘In een rijtje met 1984 en Brave New World lijkt V for Vendetta op het eerste gezicht een vreemde eend in de bijt, maar misschien heeft het van die drie wel de grootste invloed gehad op de huidige protestbewegingen’, vertelt literatuurwetenschapper Yasco Horsman.
De rechtenfaculteit organiseert lezingen over literatuur en recht, en de huidige reeks gaat over utopieën en dystopieën. Horsman spreekt vrijdag over de strip van Alan Moore en David Lloyd.
U heeft de strips (1982-1988) mogelijk niet gelezen. De film, met Nathalie Portman en Hugo Weaving, is ook alweer uit 2006. Maar het witte masker dat hoofdpersoon V draagt, kent u wel. Het grote mediabedrijf Time Warner verkoopt er jaarlijks honderdduizenden, vooral aan mensen die willen protesteren tegen de macht van grote mediabedrijven.
V for Vendetta speelt in Groot-Brittannië, dat na de kernoorlog tussen Amerika en de Sovjet-Unie is veranderd in een fascistische surveillance state. De schizofrene anarchist V, gehuld in een masker van de zeventiende-eeuwse terrorist Guy Fawkes die tevergeefs probeerde het Britse parlement op te blazen, neemt het op tegen het regime.
Horsman: ‘Aan de ene kant is het een boek uit de jaren ‘80, en erg gedateerd. De angst voor de Koude Oorlog zit erin, onvrede met de Thatcher-regering, angst voor stalinisme.
‘Tegelijkertijd wijst het vooruit naar nieuwe vormen van activisme, waarin anonimiteit belangrijk is, en ineens een massa gemobiliseerd wordt, los van organisaties of politieke partijen. V heeft geen gezicht, geen naam, naarmate het boek vordert zijn er steeds meer momenten dat hij er helemaal niet is, maar een masker en een bandje heeft achtergelaten. Hij is geen persoon, maar een verpersoonlijking van verontwaardiging en verzet.’
Horsman, die ook een cursus over grafische romans geeft: ‘Het boek is duidelijk een beetje pulpig begonnen, en wordt later pas steeds politieker. Er zit nog niet de kracht in die Moore’s latere Watchmen heeft. Die twee passen allebei in de duisterder Britse comic-traditie, met schrijvers als Moore, Neil Gaiman en Grant Morrison, die vanaf de jaren tachtig Amerikaanse comics als Batman zou beïnvloeden.’
De hacktivistenclub Anonymous nam de maskers over, als symbool. ‘Dat is ook geen echte beweging, maar meer een soort zwerm die zich ineens op een issue stort. Superreactionair Guy Fawkes (hij vocht in de Tachtigjarige Oorlog met de Spanjaarden mee, red.) past daar eigenlijk helemaal niet zo goed bij. Zijn mislukte aanslag wordt in Engeland jaarlijks herdacht op Bonfire Night, waarop poppen met zo’n masker verbrand worden. Het is een avond die een wat anarchistisch gevoel heeft en vaak eindigt in relletjes.’
Schrijver Moore benadrukte dat het verzets-ideaal uit zijn boek losgekoppeld moet worden van de persoon Fawkes. Horsman: ‘Dat versterkt hij door V vooral in citaten te laten sprekent: uit Shakespeare, Faust, popliedjes, 17e-eeuwse wraakverhalen. Het boek is zo complex gestructureerd als een postmoderne roman, maar laat zich ook lezen als een pulptekst over een gemaskerde wreker. Sommige teksten zijn zowel populair als literair, en Moore’s werk hoort daar zeker bij.’
Door Bart Braun
Yasco Horsman, V for Vendetta als dystopie, KOG, vrijdag 20 april, 18.00 u