Achtergrond
Geslepen strategen
Zaterdag begint in Pyeongchang het Olympisch schaatstoernooi. Leidse onderzoekers hielpen mee de trainingen van Sven Kramer en Kjeld Nuis te verbeteren. ‘Ik verwacht toch wel gouden medailles.’ ‘Trainingsschema’s zijn de kroonjuwelen van een coach. Die zijn in principe geheim.’ Maar, zegt Arno Knobbe niet zonder trots: ‘Wij hebben de eer gehad dat we die van Jac Orie toch mochten gebruiken.’ De coach van Nederlandse topschaatsers als Sven Kramer en Kjeld Nuis was bereid zijn gegevens te delen, zegt de onderzoeker van het Leiden Institute of Advanced Computer Science (LIACS).
Vincent Bongers
donderdag 8 februari 2018
Sven Kramer (links) staat klaar voor de start van een 3000 meter testwedstrijd tegen Ted Jan Bloemen, afgelopen maandag in de Olympische schaatshal van Gangneung. © Vincent Jannink/ANP

‘Het is een vraagstuk waar elke coach mee worstelt: hoe deel ik de trainingen in om tot een optimaal resultaat te komen? Orie gaf ons een uitdaging: “Laat maar dingen zien die ik nog niet wist.” Zijn schema’s zijn heel goed, dat verwacht je ook wel van een succesvolle coach. Maar hier en daar zaten er nog wat onvolkomenheden in die we graag wilden fiksen.’

Voor het winterseizoen 2015-2016 begon Knobbe aan zijn analyse. Daarbij richtte hij zich op de schaatsers die lang bij de ploeg zaten. ‘Die hebben een flinke data-geschiedenis opgebouwd. Nuis, die de 1000 en 1500 meter rijdt op de Spelen, was toen al zeven jaar in dienst bij LottoNL-Jumbo. Dan heb je informatie over heel veel trainingen en zo’n honderd wedstrijduitslagen. Dat betekent dat je honderd keer een experiment hebt gedaan. Vervolgens laat je statistiek los op die data. Dan kijk je aan welke knoppen je kunt draaien bij de training. Wat heeft een positieve of negatieve invloed op de wedstrijduitslag?

‘Orie weet heel veel als expert, maar je kunt hele subtiele dingen uit data halen: informatie die was verstopt. Het is elke keer weer een verrassing als je uiteindelijk op de knop drukt. Er waren een paar valkuilen waar de coaches intrapten, kwamen we achter.

‘Het bleek dat Nuis soms net te veel trainde, waardoor hij wat te vermoeid aan een wedstrijd begon. Een training is in eerste instantie alleen nadelig voor je lichaam. Dan herstel je en gaat je lichaam supercompenseren: je wordt net wat fitter dan je al was. Maar het duurt soms een week voordat die supercompensatie voordeel oplevert.

‘Bij Nuis ontdekten we dat hij in de vijf dagen voor een wedstrijd in de ochtendtrainingen te zwaar belast werd. Dat kan één à twee procent schelen in een race. Met die informatie kun je een schema aanpassen. De coaches hebben dat ook opgepakt.’

En met succes. ‘Dat seizoen pakte heel goed uit voor het team. Het is natuurlijk ontzettend moeilijk om vast te stellen of er een causaal verband is tussen ons onderzoek en de verbeterde resultaten. Maar Nuis is sindsdien wel van tweede en derde plaatsen naar eerste plaatsen gegaan.’

In Pyeongchang is hij een serieuze kandidaat voor goud op de duizend meter. Knobbe: ‘Ik volgde het schaatsen nooit echt bewust, maar nu ga ik natuurlijk volgen. Ik verwacht toch wel wat gouden medailles. Je kunt alleen maar teleurgesteld zijn als dat niet zo is.’

De introductie van de klapschaats in de was in de jaren negentig een grote revolutie. ‘Orie denkt dat er een vergelijkbare revolutie mogelijk is door de trainingen te optimaliseren; door de fysiologie van de mens nog net iets beter te begrijpen.’

Is hij op de hoogte van de laatste stand van zaken? ‘De ploeg zit nu een beetje in een cocon. Maar ik heb Orie net nog gesproken, en alle signalen zijn positief. Iedereen is fit en goed voorbereid. Het zou wel eens goed kunnen uitpakken.’