Wat voor telescoop is dat?
‘De JWST is een ruimtetelescoop, net als de bekende Hubble-telescoop. Het bijzondere is dat ‘ie veel groter is, met een spiegel van zes en een halve meter doorsnee, en vooral in het infrarood meet.
‘Hij zal ook veel verder van de aarde staan, op 1,5 miljoen kilometer afstand. Als er iets stuk is, kan NASA dat dus niet repareren, zoals bij de Hubble.
‘Alle apparatuur aan boord moet sterk gekoeld zijn, dus de totale meettijd hangt er vanaf hoe lang het duurt tot alle vloeibaar helium aan boord is verdampt. Dat zal vijf tot tien jaar duren.’
De lancering is in het voorjaar van 2019, en als hij eenmaal is doorgemeten mogen jullie aan de slag?
‘De Webb wordt het nieuwe paradepaardje van NASA en ESA, en heeft 9 miljard dollar gekost. Het doel is om meteen het volledige potentieel ervan te laten zien: uit 110 inschrijvingen zijn dertien teams geselecteerd, met allemaal andere onderwerpen, projecten en meetmethoden. Elk van die groepen heeft enkele tientallen uren meettijd gekregen. Naast ons Early Research Science project, zijn er ook andere kijkmomenten, die toegewezen worden aan groepen die meetapparatuur hebben helpen ontwikkelen. Mijn Leidse collega’s Bernhard Brandl en Ewine van Dishoeck maken straks op die manier ook gebruik van de Webb.’
Negen miljard euro, vijf jaar, da’s meer dan twee ton per uur.
‘Wij hebben dertig uur, dus dat is zes miljoen, ja. Daar moet je niet te hard over nadenken. En je moet goed je huiswerk doen, zodat je die tijd optimaal gebruikt. Het is een vrij log apparaat, dus het kost al gauw een half uur om hem op een ander object te richten. Dat gaat van je kijktijd af. Het is dus ook niet zo dat die dertien teams om de beurt waarneemtijd krijgen; de volgorde waarin verschillende objecten worden gemeten,is vantevoren minutieus ingepland.’
Maar u bent laboratorium-onderzoeker?
‘De laatste jaren is mijn onderzoek steeds meer die kant opgegaan, inderdaad. Veel van de metingen die wij in het lab hebben gedaan, leverden resultaten op die je met de JWST kan bevestigen. Binnen ons project lever ik de data aan die moeten helpen om de telescoopmetingen te interpreteren.’
Waar gaan jullie naar kijken, dan?
‘Naar ijs in de ruimte. Het gaat om piepkleine stofdeeltjes, die heel koud zijn, zodat van alles vastvriest op het oppervlak. Bij die lage temperatuur vindt, onder invloed van straling, allerlei scheikunde plaats. Wij denken dat de bouwstenen van allerlei biologische moleculen op die manier gevormd worden. In ons lab zien we dat in elk geval gebeuren, ook bij allerlei stoffen waarvan de zogeheten spectrale vingerafdruk nog niet gemeten is. Door onze labmetingen te vergelijken met data van de Webb, gaan we nog meer leren over de processen die plaatsvinden op dat ruimtestof.’
Bart Braun