Door Anoushka Kloosterman Het was misschien niet de allereerste sciencefictionfilm (dat was de twaalf minuten durende Le voyage dans la lune, uit 1902), maar Metropolis was wel de allereerste full-feature sciencefictionfilm uit de geschiedenis. De film speelt vandaag in het Kijkhuis, en wordt begeleid door pianist Matteo Myderwyk. Jan Sleutels, universitair docent van filosofie, doet de inleiding.
Afhankelijk van wie je het vraagt, speelt de film zich af in het jaar 2000, 2026, of 3000, in de futuristische stad Metropolis. Daar geniet de rijke bovenlaag van de bevolking van het leven, terwijl onder de stad arbeiders, onder erbarmelijke omstandigheden, de machines aansturen die de stad draaiende houden.
De rijke jongeman Freder komt min of meer per ongeluk achter het bestaan van deze ‘Tiefe’ (diepte), en is zo aangedaan dat hij afdaalt en van plaats wisselt met een van de arbeiders. Intussen heeft de uitvinder Rotwang een robot uitgevonden, een ‘Maschinenmensch’, die hij het uiterlijk geeft van de mooie Maria (gespeeld door de 17-jarige Brigitte Helm), een meisje dat zich opwerpt voor de arbeiders en ook de love interest van Freder is. Freder wil het ‘hart’ worden, dat de kloof tussen de rijke industrialisten en de arme arbeiders zal dichten. Maar intussen zaait de robot-Maria dood en verderf in de stad.
Ook een klassenstrijd, maar wel van een ander kaliber, is het onderwerp van The End of St. Petersburg, een van de beroemdste films uit de Russische cinema. Over een boerenjongen die in beroerde omstandigheden in een fabriek werkt, gaat vechten in de Eerste Wereldoorlog, en klaar is voor revolutie.
De film is ‘een van de bekendste, meest geslaagde, en meest toegankelijke films uit die tijd’, vertelt Otto Boele, universitair docent, die de inleiding verzorgt. Maar ook ‘een propagandafilm’.
‘Filmmakers uit dat tijdperk waren innovatief, maar ook aanhangers van het communisme en in dienst van het regime. Het is gemaakt op bestelling van het regime, om de tienjarige verjaardag van de Oktoberrevolutie te vieren. Deze film excelleert in het gebruik van bepaalde camerastandpunten. Als je iets van boven filmt, lijkt iets klein en kwetsbaar. Nu draaien we er onze hand niet voor om, maar het was toen heel vernieuwend. Je ziet het duidelijk terug: kleine, weerloze mensen, die uiteindelijk in opstand komen.’
Studium Generale: Metropolis en The End of St. Petersburg, zijn te zien op 16 november (Kijkhuis, 21:00) en 22 november (Lipsius, 19:30)
De vertoning van Metropolis is inmiddels uitverkocht. Hier kunt u de film zien.