Achtergrond
Jij minister, jij politie, jij burgemeester
Grenzeloze crises, daarover hield hoogleraar Arjen Boin maandag zijn oratie. ‘In crisisland geldt Katrina als het ultieme falen.’
donderdag 26 oktober 2017
De orkaan Katrina, die in 2005 langs New Orleans raasde, is een voorbeeld van een grenzeloze crisis. ‘Ik ben nog nooit zoiets complex tegengekomen.’

‘In 2002 dook ergens in China een nieuw virus op. Onder meer via een conferentie van artsen verspreidde de levensbedreigende ziekte SARS zich naar 37 landen én de ziekenhuizen daar’, vertelt Arjen Boin in zijn werkkamer op de vijfde verdieping van de Faculteit der Sociale Wetenschappen. ‘Een voorbeeld van een grenzeloze crisis, net als de financiële crisis en de immigratiecrisis.’

Maandag hield Boin daarover zijn oratie als hoogleraar Publieke Instituties en Openbaar Bestuur. ‘Het is een bepaald type crisis, waarbij meerdere grenzen worden overschreden. Van landen, maar bijvoorbeeld ook van sectoren.’

‘Als je twintig jaar geleden een beetje handig was, kon je zelf je auto uit elkaar halen en gaan sleutelen. Tegenwoordig zijn auto’s rijdende computers. Zelf repareren gaat niet zomaar meer. Zo is het ook met allerlei andere systemen: ze raken steeds complexer en worden bovendien verbonden met steeds meer andere complexe systemen. Dat brengt risico’s met zich mee, en die zijn niet langer de verantwoordelijkheid van één persoon.’

Volgens Boin zijn er de afgelopen jaren meer effecten merkbaar geworden van grenzeloze crises. Toch is er sinds de aanslagen op 11 september 2001 veel gewerkt aan crisisbestrijding. ‘Heel veel. Maar vooral voor normale crises: gijzelingen, publieke ordeverstoringen, treinbotsingen of dierziektes. Verstandig, want die komen vaak voor. Maar ik pleit ervoor om dit type wél expliciet mee te nemen. Daarbij richt ik me ook tot academici: de bal ligt ook een beetje bij ons.’

Zelf doet hij al 25 jaar onderzoek naar crisisbestrijding. ‘Het begon allemaal hier, op de vijfde verdieping. Als student raakte ik betrokken bij het Crisis Onderzoek Team Universiteit Leiden, onder leiding van Uri Rosenthal.’ Destijds hoogleraar bestuurskunde, later minister van Buitenlandse Zaken. ‘De eerste crisis die ik onderzocht was de Bijlmerramp. Niet dat we uiteindelijk veel te zien kregen in Amsterdam, maar sindsdien heb ik crisissituaties altijd fascinerend gevonden.’

Hij werkt slechts de helft van de tijd als hoogleraar, maar ook de andere helft is voor crisissituaties, bij Crisisplan BV. ‘We adviseren burgemeesters, ministeries en private ondernemingen.’ Er staat een trainingsscenario klaar over een aanslag tijdens Leidens Ontzet. ‘Daarvan kunnen we elk detail, tot aan de straatnamen, vertalen naar andere steden: Koningsnacht in Den Haag of de kermis van Tilburg.'

Ook organiseert Crisisplan serious games. ‘Jij bent dan minister, jij politie, jij burgemeester, en dít is het probleem. Los het maar op. Wij leveren feedback, maar we leren er zelf ook van. Eigenlijk zit ik dan te kijken naar wat mijn studieobjecten moeilijk vinden, maar ook waar ze blijkbaar al heel goed in zijn. En wat ik niet begrijp, kan ik als onderzoeksvraag meenemen naar de universiteit.’

Crisisplan is namelijk geen onderzoekscentrum, benadrukt hij. ‘Soms ligt het gevoelig: aan de ene kant willen we valorisatie. Al die kennis moet niet in kamertjes op de universiteit blijven hangen. Maar de universiteit is er niet altijd de organisatie naar om dingen in de praktijk te doen. Juist daarom zijn we in 2001 voor onszelf begonnen, om die twee aspecten te scheiden. Maar de buitenwereld vindt het toch verdacht, het idee van een bijklussende hoogleraar.’

De afgelopen jaren werkte hij ook nog aan een boek over de orkaan Katrina, die in 2005 langs New Orleans raasde. ‘In crisisland geldt Katrina als het ultieme falen. Met een collega onderzocht ik of de situatie écht zo slecht werd aangepakt.’

In 2007 woonde Boin in Louisiana, om een crisiscentrum op te zetten. ‘De rapporten waren er al, wij moesten op zoek naar verbeteringen. Maar ik kreeg het idee dat die rapporten niet klopten. Aanvankelijk wilden we vijf jaar na Katrina met onze conclusies komen. Later leek tien jaar ons ook wel mooi.’

Inmiddels is het boek af, en in 2018 moet het dan eindelijk verschijnen bij Louisiana State University Press.

Niet voor niets noemt hij ook Katrina als typisch voorbeeld van een grenzeloze crisis: ‘Het boek gaat slechts over één week, maar ik ben nog nooit zóiets complex tegengekomen.’

Marleen van Wesel