Wetenschap
IJslandse moslims
De Israëliër Uriya Shavit is verbonden aan de universiteit van Tel Aviv en doet onderzoek naar moslimgemeenschappen in Europa. Op 18 oktober geeft hij een lezing in de Wijnhaven.
woensdag 11 oktober 2017
Er zijn plannen voor een nieuwe moskee in Reykjavik. Nu doen de moslims daar het met dit gebouw.

Waar bent u nu?

‘Ik ben in Reykjavik, IJsland, veldwerk aan het doen.’

Maar daar wonen toch niet heel veel moslims?

‘Daarom ben ik er juist! Ik doe al lang onderzoek naar islamitische gemeenschappen in Europa. In Nederland en Duitsland bestaan die al decennia. Ik vind het interessant om er van het begin af bij te zijn. In IJsland wonen zo’n 1050 moslims, op een totale bevolking van 330 duizend. Ik ben hier om te kijken hoe de gemeenschap zich ontwikkelt.’

En?

‘Die gemeenschap bloeit. Er zijn ondertussen drie moskeeën. Die drie geloofsgemeenschappen liggen stevig met elkaar in de clinch.’

Waarover dan?

‘Over het vasten tijdens de Ramadan bijvoorbeeld. Je mag pas eten als de zon ondergaat, maar aangezien het in de zomer 22 uur per dag licht is in IJsland, is dat natuurlijk heel heftig. Eén groep zegt: dit is ondoenlijk en in noodgevallen is het best toegestaan om de zonsondergang in Mekka als uitgangspunt te nemen. Maar de andere twee vinden dat niet acceptabel. Maar dit conflict gaat dieper dan alleen religie. Uiteindelijk ruziën ze ook over geld.’

In IJsland zijn de verschillen dus al groot. Is grote verscheidenheid een kenmerk van de islam?

‘Oh, absoluut. De islam kent veel minder hiërarchie dan bijvoorbeeld het katholicisme. Daar heb je de paus, de aartsbisschop, dan de bisschop etc. Binnen de islam kun je veel meer zelf kiezen wie je spirituele leider is. Daarom zijn er ook zo vaak meningsverschillen, bijvoorbeeld of je als moslim iemand “Merry Christmas” mag wensen. Er is geen paus die even zegt: zo moet het en niet anders. Er zijn allerlei verschillende imams die fatwa’s uitspreken, die gelden dus niet voor alle moslims.’

Maar er is toch sharia?

‘Dat ligt vaak ook allemaal veel minder scherp, dan in het Westen wordt gedacht. Ik vind de bierreclame op een voetbalshirt wel een mooi voorbeeld. Kan een moslim uitkomen voor een club met een biersponsor? In principe mag je niet aanzetten tot gedrag dat haram is, en daar valt alcohol ook onder. Maar als je zo’n shirt aandoet om voedsel op tafel te krijgen voor jezelf of eventueel voor je kinderen kan het weer wél.’

U bent joods en verbonden aan een Israëlische universiteit. Wordt uw onderzoek nooit gehinderd door antisemitische of anti-Israëlische gevoelens bij moslims?

‘Ik krijg die vraag heel vaak. Het is interessant dat hoogopgeleide personen in het Westen daarover beginnen. Ik heb er eigenlijk geen problemen mee. Ik word heel altijd heel hartelijk en gastvrij ontvangen in moskeeën. Ook door fundamentalistische stromingen.

Er zijn veel moslims uit Noord-Afrikaanse landen die zich in Europa gevestigd hebben. Vaak is de verstandhouding in die landen tussen joden en moslims best goed. Er zit ook een andere kant aan dit verhaal natuurlijk. Ik ben nog geen moslim tegengekomen die een groot supporter is van Israël. Zo reëel moet je wel zijn.’

Vincent Bongers

Lezing Uriya Shavit: Muslims in Europe, A Clash or a Meeting of Civilizations?

Wijnhavencomplex, Den Haag

Wo 18 okt 13 uur, Toegang gratis, wel aanmelden.