Wetenschap
Wie vertrekt, maakt carri
Migratie verhoogt de impact van wetenschap, suggereert een analyse van citatiescores. ‘Trumps travel ban is schadelijk.’
donderdag 5 oktober 2017
Amerikaanse demonstranten protesteren tegen de door president Trump afgekondigde travel ban. Foto Wikimedia Commons

Door Bart Braun ‘Ik grap vaak dat ik behoor tot de laatste groep onderzoekers die Spanje uit vrije wil verliet, in plaats van uit noodzaak’, vertelt Rodrigo Costas. Hij werkt voor het Leidse Centrum voor Wetenschaps- en Technologiestudies (CWTS), het instituut dat zich bezighoudt met wetenschappelijk onderzoek naar wetenschappelijk onderzoek. In een met cijfers onderbouwd commentaar in de Nature van deze week schrijft hij over migratie in de wetenschap.

Costas en zijn mede-onderzoekers keken naar de auteurs van artikelen in de Web of Science, een grote databank van wetenschappelijke artikelen. Van de meeste auteurs is vastgelegd waar ze werken: bij welk instituut, en in welk land. Als iemand bij een publicatie een ander land heeft staan bij een eerder stuk, dan is de auteur dus geëmigreerd. 

Slechts een minderheid van de wetenschappers doet dat. Tussen 2008 en 2015, de jaren uit de steekproef, wisselde slechts 4 procent van de wetenschappers van land. Dat lijkt weinig, zelfs als je snapt dat Nederlandse onderzoekers sneller de grens over moeten omdat in een klein land de grenzen dichterbij liggen. 

‘De productie in de wetenschap is ongelijk verdeeld: veel mensen schrijven maar een paar artikelen, en de groep die veel schrijft, is klein. En als iemand maar weinig schrijft, dan is de kans dat wij een migratie opsporen ook kleiner.’

De groep is klein, maar wel belangrijk. Nobelprijswinnaars zijn opvallend vaak migranten, en de honderdduizenden die samen de reizende vier procent opmaken scoren ook gemiddeld meer citaties dan hun thuisblijvende landgenoten. Afhankelijk van waar ze precies vandaan komen, kan dat zelfs 2,7 keer zo vaak zijn.

Komt dat doordat ze naar een plek met betere mogelijkheden reizen, of omdat alleen de slimste en meest gedreven onderzoekers migreren? Costas doet daar geen uitspraken over: ‘We hebben niet onderzocht wat hier de kip is, en wat het ei.’

Opvallend: twee derde van de migrerende wetenschappers is verbonden aan een instelling in het thuisland. Costas: ‘Dat is het meest nieuwe aan onze studie. Discussies over migratie van onderzoekers gaat meestal in termen van Brain Drain of Brain Gain. In werkelijkheid is het ingewikkelder: er is Brain Circulation: sommige wetenschappers keren terug naar hun vaderland, en er komen ook wetenschappers uit andere landen. En iemand die geëmigreerd is, kan nog steeds bijdragen aan de wetenschap thuis, door samen te werken met achterblijvers.’ Ook Costas deed dat: één van zijn co-auteurs werkt in Spanje. 

Omgekeerd is een maatregel die de circulatie van wetenschappers tegengaat, juist onhandig. ‘Zo’n travel ban als Trump heeft ingevoerd, is schadelijk voor de wetenschap in de VS, en voor de wetenschap als geheel. Ook de Brexit, die het reizen van en naar Groot-Brittannië bemoeilijkt, beschadigt het wetenschappelijke systeem.’