Als een student klaar is met studeren, moet hij of zij het studenreisproduct stopzetten. Gebeurt dat niet, dan krijgt hij of zij een boete van 97 euro per twee weken. Zo ontvingen de OV-bedrijven vorig jaar alleen al veertig miljoen euro.
De hoogte van de boetes is een pijnpunt, en critici vroegen of de kaarten niet automatisch stopgezet konden worden. Toen er nog geen OV-kaart was, moesten studenten hun kaart na studie inleveren bij het postkantoor. Als ze dat te laat deden, kregen ze ook een boete. De invoering van de chipkaart had hier een einde aan moeten maken.
Dat beloofden de vervoersbedrijven ook, blijkt nu: vergeetachtige studenten, die niet op tijd hun studentreisproduct stopzetten, zouden op een blacklist komen, waardoor ze niet meer in zouden kunnen checken. Dat ontdekte het HOP, dat gebruik maakte van de Wet openbaarheid van bestuur om documenten van het ministerie van Onderwijs in handen te krijgen.
De bedrijven kwamen later terug op deze belofte: zo’n lijst is technisch niet haalbaar, omdat er honderdduizenden studenten zijn en het systeem een blacklist van dergelijk formaat niet aankan, meldden de bedrijven.
In plaats daarvan lobbyden de bedrijven voor hogere boetes. In 2013 verschenen er zorgwekkende berichten in de pers, die spraken over een ‘boetelawine’. In een periodiek overleg tussen het ministerie van OCW en de vervoersbedrijven, blijkt dat de laatsten een zwarte lijst zien als ‘sluitstuk’, en dat OCW eerst moet kijken naar hogere boetes en betere communicatie. Op oplossingen vanuit OCW reageren ze niet.
Dat leidde ertoe dat onderwijsminister Bussemaker in 2015 voorstelt de boete op te hogen naar 150 euro in plaats van 97 euro per twee weken. De Tweede Kamer wil daar niets van weten: maak van de boete geen melkkoe, reageren de Kamerleden. Bussemaker herziet later haar standpunt: ‘De goeden mogen niet onder de kwaden lijden.’
De vervoersbedrijven reageren dat zij geen winst maken op de boetes, en dat zij ook belang hebben bij het automatisch inleveren van het studentreisproduct. Het is niet duidelijk of het technisch inderdaad niet mogelijk is om de kaart automatisch stop te zetten. Het ministerie heeft hiernaar een onderzoek ingesteld, dat dit najaar verschijnt.
AK