Wetenschap
Slakkensperma - Zika - Titan
donderdag 1 juni 2017

Slakkensperma

Veel diersoorten doen aan ‘huwelijkscadeautjes’: het mannetje geeft het vrouwtje iets mee, zodat zij extra goed voor het nageslacht kan zorgen. Wat eten in ruil voor seks bijvoorbeeld, of extra voedzame spermapakketjes.

Het is evolutionair gezien logisch dat het mannetje de bijdrage levert, want het vrouwtje zit na afloop met zwaar werk opgescheept: eitjes leggen of jonkies baren, en soms moet de kroost ook nog eens worden verzorgd. Maar hoe zit dat bij tweeslachtige dieren? Veel slakken zijn tegelijk man en vrouw. Geven ze dan elkaar een cadeautje, of juist niks?

Twee VU-biologen en Naturalis-onderzoeker Joris Koene gingen aan de slag met twee slakkensoorten. De poelslak doet soms aan wederkerige seks, waarbij beide partners elkaar bevruchten, maar soms hebben ze ook een top en een bottom. Segrijnslakken hebben niets te kiezen: zij moeten geven en nemen tegelijk. Geven de slakken elkaar via hun ejaculaten een extraatje mee? En zit er daarin nog een verschil tussen seksuele rollen? De biologen gingen slakkensperma wegen. Ook maten ze hoeveel voedingsstoffen er in het zaad zaten.

In Zoology beschrijven ze de resultaten: de cadeauwaarde van het sperma stelt bij beide soorten niet zoveel voor. De bijdrage van slakkensperma valt in het niet bij de productiekosten van de slakkeneitjes. Blijkbaar doen deze hermafrodiete soorten niet aan huwelijksgiften, concluderen de onderzoekers.

Zika

In Scientific Reports een casusbeschrijving uit het Leids Universitair Medisch Centrum. Daar kwam een patiënte binnen met koorts, uitslag en hoofdpijn, allemaal meegenomen uit Suriname. Zika-virus, zo bleek uit een analyse met een door de virologen zelf ontwikkelde methode.

De LUMC’ers isoleerden het virus uit het bloedplasma van de vrouw, en bepaalden ook meteen de complete volgorde van het erfelijk materiaal van de ziekmaker. Deze virusvariant lijkt nauw verwant aan de andere varianten die in Zuid- en Midden-Amerika rondgaan, en staat evolutionair verder van de Afrikaanse zika-stammen af. Alle Amerikaanse varianten lijken af te stammen van een variant uit Frans Polynesië: waarschijnlijk is het virus daar vandaan Zuid-Amerika in gekomen. Meer inzicht in de evolutie-dynamiek van het zika-virus zou moeten helpen bij het ontwikkelen van diagnostiek en medicijnen hopen de onderzoekers.

Titan

De atmosfeer van Titan, een van de manen van Saturnus, is de enige maan in ons zonnestelsel met een dichte atmosfeer. Alan Heays van de Sterrewacht schreef samen met drie Franse onderzoekers een artikel over de samenstelling van die atmosfeer in Icarus.

In het gas rondom Titan zit stikstof, maar ook allerlei ander spul: koolwaterstoffen, koolstof-stikstof-verbindingen, en stofjes met zuurstofmoleculen erin, zoals koolstofmonoxide. Het is echter niet helemaal duidelijk waar die zuurstof vandaan komt. Is het van buitenaf op de maan gearriveerd, via meteorieten of vulkanische uitbarstingen op de nabijgelegen maan Enceladus, of komt het uit de maanbodem zelf omhoog?

Daar kan je in theorie wat over zeggen door verschillende vormen van zuurstof te bestuderen. Behalve de gewone zuurstof, 16O, bestaan er ook de zwaardere varianten, 17O en 18O, en de verhouding tussen die drie is met nauwkeurige apparatuur te bepalen. De vier onderzoekers ontwikkelden een model dat de reacties met zuurstofverbindingen in de Titan-atmosfeer beschrijft. Dat model stelt weliswaar grenzen aan wat de mogelijke waarden voor elk scenario – zuurstof uit Titan of van buitenaf – zouden kunnen zijn, maar de huidige metingen vallen binnen allebei de grenzen. Betere metingen aan de rookpluimen van Enceladus zouden meer inzicht moeten geven in hoe Titan aan zijn zuurstof komt.