Ruimte-PAK
In het licht dat telescopen opvangen, zit informatie verstopt. Chemici kunnen aan de hand van het spectrum – de verschillende golflengtes – van dat licht iets zeggen over de scheikundige samenstelling van datgene dat het licht heeft uitgezonden, of waar het licht doorheen is gegaan. Zodoende weten we dat er in de ruimte allerlei soorten polycyclische aromatische koolwaterstoffen, PAK’s, te vinden zijn.
Triphenyleen is een PAK, met een prachtige structuurformule ook nog. Sterrenkunde-promovendus Vincent Kofman deed in het lab experimenten met het goedje: als je het nou koud maakt, en op andere manieren behandelt alsof het in de ruimte is, hoe ziet het bijbehorende spectrum er dan uit? In Molecular Astrophysics laat hij het, samen met internationale collega’s, zien. Het gevonden spectrum zou moeten helpen om nog mysterieuze spectra uit het ruimtelicht te verklaren.
MRI
Er staan steeds meer, en steeds krachtigere MRI-apparaten in de wereld. Met behulp van een supersterk magneetveld maken die het mogelijk om in mensen te kijken zonder ze open te snijden, en daar hebben zowel de geneeskunde als het wetenschappelijk onderzoek veel baat bij.
Helemaal onschuldig is het niet, zo’n apparaat: sommige mensen zien lichtflitsjes, of worden duizelig, als ze door het magneetveld bewegen. Dat doe je niet alleen als je erin ligt, maar ook als je te dicht in de buurt van het apparaat komt. Dat zijn acute effecten, die weer weggaan als je wat verder weg gaat staan. Van effecten op de langere termijn is zo goed als niks bekend.
In Environmental Research staat echter een artikel van Utrechtse toxicologen, waaraan Kristel Schaap van het Leids Universitair Medisch Centrum ook meewerkte. Zij ondervroegen een groep van 490 technici van de Nederlandse Vereniging Medische Beeldvorming en Radiotherapie over hun leven. Zestien procent van hen had het afgelopen jaar een ongeluk of een bijna-ongeluk gehad op reis van of naar het werk, zo bleek. De groep die veel in dezelfde ruimte verkeert als de scanner, lijkt een hoger risico op verkeersongelukken te hebben.
De auteurs benadrukken dat de vondst eerst nog in andere studies bevestigd moet worden voordat er echt een risico is vastgesteld.
Cholesterolmuis
Bij aderverkalking slippen je aderen dicht met vet. De mate waarin dat gebeurt, hangt af van je cholesterolhuishouding: je hebt goed cholesterol (HDL) dat het opruimt, en slecht cholesterol (LDL) dat het afzet. In Nature Communications laat een internationaal team van onderzoekers, onder wie Mariëtte Boon en Jimmy Berbée van het Leids Universitair Medisch Centrum, een truc zien die de cholesterolhuishouding gunstig kan beïnvloeden.
Behalve het witte vet in je aderen en de witte vetcellen op gênante plekken, bestaan er ook bruine en beige vetcellen. Die helpen om je warm te stoken: als je het koud hebt, val je af dankzij dit vet. De onderzoekers slingerden de bruine vetcellen van een speciale, in Leiden ontwikkelde cholesterolmuis aan. Dat zorgde er vervolgens voor dat er meer en actiever HDL-cholesterol kwam.
Het werkt ook in mensen, lijkt het: de onderzoekers zetten wat proefpersonen in de kou, en bij een gedeelte ging de HDL-cholesterol beter werken. Bij welk gedeelte? De dunne mensen, bij vetzuchtige proefpersonen werkt het niet. Toch hopen de onderzoekers dat het stimuleren van bruin vet mensen kan beschermen tegen hart- en vaatziekten.
Bart Braun