Veel wetenschappelijke publicaties zitten verstopt achter een betaalmuur. Hier op de universiteit kunt u ze lezen, want de universiteit betaalt – elk jaar ietsje meer, trouwens. De rest van de wereld, die via de belastingen het onderzoek en het schrijven erover mogelijk maakte, kan er niet bij.

De wetenschap wil daar eigenlijk van af, en steeds meer overheden ook. In Duitsland liggen de universiteiten overhoop met Elsevier, in Amerika eist miljardenverstrekker NIH publicatie zonder betaalmuur, en in Nederland heeft staatssecretaris Dekker een hard doel gesteld. Als je onderzoek van Nederlands belastinggeld is betaald, moet het gratis toegankelijk zijn. Open access, heet dat.

Wetenschappers willen echter niet domweg een PDFje online knallen: het kwaliteitsstempel van de tijdschriften speelt een belangrijke rol in hun carrières. Ze willen in dezelfde toffe bladen publiceren als eerst, maar dan dat ’t artikel via open access beschikbaar is.

Dat vinden de uitgevers van die bladen prima, als je maar betaalt. En daar hebben universiteiten nou net niet zo’n zin in, want ze betalen ook al voor het onderzoek, de peer review èn het abonnement.

Dus wordt er elke keer hard gepingeld tussen de Nederlandse universiteiten, verenigd in de koepel VSNU, en de uitgevers. In 2015 zag het er lang naar uit dat gigant Elsevier en de VSNU zouden botsen, en nu is dat met het veel kleinere Oxford University Press gebeurd. OUP geeft vooral boeken uit, maar ook een aantal medische bladen, en de tijdschriften van wetenschappelijke verenigingen als de Linnean Society (taxonomie) en FEMS (microbiologie).

De botsing betekent dat alles dat vanaf 1 mei in één van de plusminus vierhonderd OUP-bladen verschijnt, niet meer te lezen valt via de universiteitsbibliotheek. Wie open access wil publiceren in een OUP-blad, zal daarvoor zelf de extra kosten moeten betalen.

De UB heeft wat tips op haar website gezet over hoe je de vers opgeworpen betaalmuren kan proberen te omzeilen. Wetenschappers die redacteur zijn van een OUP-blad – en u raadt het al, ook dat doen ze gratis of voor te weinig – krijgen van de VSNU de oproep om bij hun uitgever te klagen over het gebrek aan medewerking richting meer open access. BB