Door Marit de Roij Het beeld lijkt een soort kruising tussen een zeeolifant en een mens dat met gevouwen handen geduldig op een bankje zit te wachten. Afgelopen december kocht het ziekenhuis het van de jonge beeldhouwster Margriet van Breevoort.

Een Russische LUMC-medewerkster plaatste eind januari een foto van het beeld op Pikabu, de Russische versie van Reddit. ‘Moeten jullie dit lieve schepsel eens zien!’ Rusland viel direct voor de aandoenlijke hulpeloosheid van het wezen. Het beeld heet officieel Homunculus Loxodontus, maar werd al snel omgedoopt tot Zjdoen: De Wachter, een ongemakkelijk klinkende verbastering van het werkwoord zjdat, dat wachten betekent.

Een meme was geboren. Zjdoen dook in mum van tijd overal op het Russischtalige internet op. Wachtend op een stoeltje in het postkantoor, wachtend op de brug die de Krim met het vasteland van Rusland moet verbinden, wachtend tussen de Russische ministers op het opheffen van de sancties. Oppositieleider Navalny fotoshopt Zjdoen in de stoel van de rechter in de zoveelste strafzaak waarin hij momenteel terechtstaat.

Zjdoen lijkt de Russische volksaard perfect in een beeld te vatten. In Rusland, waar het individu machteloos staat tegen de bureaucratie, maakt eindeloos wachten een belangrijk deel uit van het dagelijks leven. Net als Zjdoen laten Russen alles rustig over zich heenkomen. Een van de populairste afbeeldingen toont het wezen zittend naast rocklegende Viktor Tsoi, die in de jaren tachtig beroemd werd met zijn hit ‘Wij wachten op veranderingen’.

Zjdoen wacht nog steeds.

Bij gebrek aan vrije media is het internet de plaats waar Russen naartoe trekken om hun ongenoegen te uiten. Maatschappelijke problemen kunnen niet op de kaart gezet worden door een legitiem parlement, onafhankelijke rechtspraak of demonstraties, dus is internetsatire het enige wapen tegen de autoriteiten.

Zelfspot maakt daar een belangrijk onderdeel van uit. Daarom hebben internethypes in Rusland vaak een ander karakter dan de afbeeldingen die bij ons populair worden. In het westen doen kattenplaatjes of herkenbare sociale situaties het goed, in Rusland drijven memes de spot met de eigen ellende. De razendsnelle opkomst van het hulpeloze schepsel Zjdoen past uitstekend in die traditie.

Behalve in wachtkamers, bouwputten en restaurants maakt Zjdoen ook zijn opwachting in de Russische kunst. Zijn onschuldig wachtende voorkomen is haast een vanzelfsprekendheid in de klassieke taferelen van edelen en volksopstanden. Hij is er volkomen op zijn plaats. Beleefd om zich heen kijkend, niet in staat iets aan zijn eigen situatie te veranderen. De machteloze gewone Rus is geen fenomeen van de laatste twintig jaar.

‘We zien veel bezoekers vrolijk op het beeld afstappen, er worden selfies gemaakt en kinderen gaan er graag naast zitten’, laat LUMC-woordvoerder Sharon Rijkaart weten. ‘Het is aaibaar. Het is ontzettend leuk dat het kunstwerk zoveel positieve reacties krijgt, maar het is natuurlijk primair bedoeld voor onze jonge patiënten.’ Zjdoen verhuist binnenkort naar het Willem-Alexander Kinderziekenhuis. Tot die tijd kan hij nog in de hal van het LUMC worden bezichtigd.

En op internet, natuurlijk.