We stellen de verkeerde vragen, schrijft u. Welke dan?

‘Wanneer valt de Communistische Partij? Of: Waarom lost China het milieuprobleem niet op? Vragen waar je niet verder mee komt, die een beeld van China veronderstellen dat in strijd is met de werkelijkheid.’

Wat is er mis met ons beeld?

‘We bekijken China altijd met het idee dat het een communistische dictatuur is waar mensenrechtenschendingen op grote schaal aan de orde van de dag zijn. Het is een verkeerd systeem dat moet vallen: dat is een verhaal dat in Nederland en in andere westerse landen – maar met name in Nederland – sinds jaar en dag verteld wordt. Een communistisch systeem zou niet mogen bestaan.

‘Kijk bijvoorbeeld naar de Tibetanen: het kan best zo zijn dat boeddhistische monniken onderdrukt worden en zelfmoord plegen door zichzelf in brand te steken. Het is er allemaal en het is ook heel erg verkeerd, maar dat betekent niet dat het politieke systeem ook fundamenteel verrot is.’

Wat is een correcter beeld?

‘Het politieke systeem en de maatschappij zijn veel vrijer, opener en complexer dan in Nederland wordt gedacht. Chinezen hebben veel persoonlijke vrijheden: ze mogen zelf bepalen waar ze wonen en werken.

‘Maar ze hebben ook andere vrijheden: ze zijn vrij om rechtszaken aan te spannen, ook tegen lokale overheden als het moet. Er zijn ook “geleide” democratische processen, die wel degelijk belangrijk zijn in de besluitvorming.

‘Maar wat ik ook zeg in het boek is dat het huidige bestuur van de nieuwe partijleider Xi Jinping daar wel haaks op staat.’

Op welke manier?

‘Het oppakken van advocaten en het aan banden leggen van de pers. Het steeds meer inzetten op cybercensuur. Steeds meer kaders voor academici. Dat zijn gevaarlijke dingen. Aan de andere kant gaat dit wel over kleine groepen mensen en zijn de wezenlijke structuren nu nog niet aangetast.’

Wat moet er veranderen?

‘We lopen veel te veel met het vingertje te zwaaien. En het heeft geen zin, want er wordt toch niet naar geluisterd.

‘Je kunt beter samen met China werken aan dingen die wij belangrijk vinden. Er zijn daar zoveel ngo’s, organisaties, groeperingen, vrijwilligers en instellingen, maar die moet je wel goed uitzoeken. En dan gezamenlijk een agenda definiëren die voor China mogelijk is.’ AK

Frank Pieke, China, een gids voor

de 21e eeuw. Amsterdam University Press, € 24,95