‘Met hoogleraar Frans van Lunteren geef ik een collegereeks over twee vragen: wat is wetenschap en hoe kun je het netjes beoefenen’, zegt Bas Haring, bijzonder hoogleraar bij Wiskunde en Natuurwetenschappen en medeproducent van de film On being a scientist. ‘Een speelfilm waarin wetenschappelijke dilemma’s verwerkt zijn, leek ons interessant lesmateriaal. Film is toegankelijk, je kunt er relaties goed mee in beeld brengen en fictieve casussen zijn minder vertroebeld. Ons college is op vrijdagochtend, negen uur: dan is een paar minuten film wel een plezierig begin.’
De heren gingen op zoek naar een regisseur en kwamen uit bij Gouden Kalf-winnaar Joost van Ginkel. ‘We hebben aan hem college gegeven en dagenlang zitten praten. Toen is hij het scenario gaan schrijven.’
De film bestaat uit negen scènes, die elk gelinkt zijn aan een college. ‘Het gaat over een gevierde hoogleraar met wie iets mis is, en over zijn dochter, die ook onderzoek doet. In de film komen ook een docent en studente voor die samen de koffer in duiken. Dat was een idee van de regisseur. Hij zei al vrij snel dat hij er ook een seksscène of een liefdesding in wilde hebben. Ik heb toen wel even mijn wenkbrauwen gefronst, maar een regisseur moet natuurlijk ook zijn ei kwijt kunnen’, zegt Haring.
De dilemma’s die aan bod komen zijn fictief, maar wel gebaseerd op de dagelijkse praktijk. ‘Dat mensen gebruik maken van andermans ideeën komt in de natuurwetenschappen bijvoorbeeld dagelijks voor. En uit Amerikaans onderzoek weten we dat veel onderzoekers hun data oppoetsen. Daarover zijn we tegen studenten heel duidelijk. Als je bewust de boel voor de gek houdt, dan is er iets niet in de haak.’
Toch is het niet altijd zo rechtlijnig, zegt hij. ‘De studente voegt op aanraden van de docent met wie ze het bed deelt een zin toe aan haar proefschrift, die later ook in de zijne bleek te hebben gestaan. Is dat plagiaat? En hoe ga je daarmee om?’ Het gaat zelfs om dubbelplagiaat, lacht Haring. ‘We hadden een formulering nodig die lekker wetenschappelijk klonk, uit een voor ons onbekend vakgebied. Wij hebben dus óók plagiaat gepleegd door deze zin te gebruiken.’
Soms zijn de colleges gebaseerd op een klein stukje uit een scène. ‘In de kantine proberen twee meiden op basis van iemands uiterlijk in te schatten tot welk vakgebied ze behoren. Dat geeft aanleiding voor een college over cultuurverschillen tussen opleidingen. En als de hoofdpersoon roept dat de medicijnindustrie niet op een medicijn tegen kanker zit te wachten, kunnen we het hebben over de financiering van onderzoek en in hoeverre je daarnaar luistert. Als docent zijn we over dat soort zaken niet altijd even kritisch, daar branden we onze vingers liever niet aan. Dan is het fijn om een filmpersonage er iets heel ongenuanceerds over te kunnen laten zeggen.’
De film werd betaald met een subsidie van het ministerie van Onderwijs en een bijdrage van de faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen. Toch spelen bekende acteurs als Sigrid ten Napel erin mee. ‘Het ziet er niet uit als een beroerd bedrijfsfilmpje. Volgens Joost van Ginkel bespaar je met goede acteurs juist op de draaidagen. Ze spreken misschien geen Oxford-Engels, maar dat vinden we helemaal niet erg. Dat is hier ook niet de praktijk.’
Bioscoop Trianon 7 apr, 11.30-14.00u
Aanmelden gewenst