Achtergrond
Het is nu aan jullie
Op 6 april mogen we stemmen over het associatieverdrag van de Europese Unie met Oekraïne. Mare vroeg drie studenten uit Oekraïne naar hun mening. ‘De weg is lang.’
Isa de Grood
donderdag 24 maart 2016
'De desinteresse voor dit referendum is een klap in het gezicht van Europagezinde Oekraïners', zegt student International Studies Alex Varychenko.

‘Oekraïne? Oh… oorlog!’

Dat is de standaardreactie die Alex Varychenko (21) krijgt als hij zegt waar hij vandaan komt. En sinds de laatste maanden is daar nog een opmerking bijgekomen: ‘Er is een referendum en ik weet niet waar het voor is!’

Dat referendum, op 6 april, is geïnitieerd door GeenPeil en gaat over de vraag of het associatieverdrag van de Europese Unie met Oekraïne bekrachtigt moet worden. ‘Nederlanders zijn slecht geïnformeerd over het associatieverdrag’, klaagt Varychenko.

De student International studies woont al zeven jaar in Den Haag maar voelt zich Oekraïens. ‘De eerste de beste kroegbezoeker heeft geen idee waar het over gaat. Ze denken dat het over toetreding van Oekraïne tot de EU gaat, maar het is een samenwerkingsverband op politiek en economisch niveau.’

Die desinteresse ‘is een klap in het gezicht van Europagezinde Oekraïners’, vindt de student. Toen toenmalig president Janoekovitsj het tekenen van het associatieverdrag in 2013 uitstelde na druk vanuit Rusland, braken in de hoofdstad Kiev grootschalige protesten uit op het Maidanplein (Onafhankelijkheidsplein).

De zogeheten Euromaidan stond voor een nieuwe generatie die Oekraïne democratisch wilde maken door integratie met Europa. Bij gewelddadige conflicten tussen de pro-Russische (uit het oosten) en pro-Europese betogers (uit het westen) vielen ruim honderd doden. Varychenko: ‘Als Nederland niet goed nadenkt over het referendum zijn alle levens die verloren zijn gegaan op Maidan voor niets geweest. Europa leidt met het verdrag Oekraïne naar het juiste pad. We willen een democratie, en we zijn de corruptie en de armoede zat.’

Kseniia Maliuta (20) die ook International studies volgt, is het met haar medestudent eens. ‘Mijn ouders wilde niet dat ik in Oekraïne zou studeren’, zegt ze. ‘Dokters en leraren krijgen een armenloon en je moet mensen kennen om überhaupt een baan te krijgen.’

Varychenko: ‘Universiteitsdiploma’s koop je in de metro.’

Een van de doeleinden van het verdrag is om de Oekraïense economie te ‘moderniseren’. De overheid moet de steun aan bedrijven afbouwen en de import- en exporttarieven tussen Oekraïne en de EU worden verlaagd. Zo kan het land meer Europese investeerders aantrekken. Ook moet de EU Oekraïne helpen corruptie te bestrijden.

Dat maakt de weg vrij voor de opkomende middenklasse, zo stellen de studenten. En pas als er een echte middenklasse is, kan er democratie zijn in Oekraïne. ‘De weg is lang, maar de Oekraïners zullen welvarender worden door een verbond met de EU, dan met Rusland’, zegt Maliuta.

Ivanna Yurkiv (21) studeert Public policy and political science. Zij is kritischer dan haar landgenoten.

‘Het idee dat het associatieverdrag al onze problemen zal oplossen is een utopie. De overwegend arme Oekraïners verliezen in de handelscompetitie met Europa en kunnen de Europese producten niet betalen. Echte politieke verandering kan alleen als de oligarchische machthebbers zelf verandering willen, terwijl ze juist van het huidige systeem profiteren.’

Maar hoe zit het met de Oekraïners die familie in Rusland hebben en liever goede relaties behouden met Rusland?

Volgens Varychenko moeten zij gewoon naar Rusland verhuizen. ‘In Oekraïne spreekt iedereen Russisch, maar rebellen in het oosten doen alsof Oekraïens land nog bij Rusland hoort. We moeten niet vechten over stukken land.’

Aantijgingen dat neonazi’s zich aansloten bij het pro-Europakamp in de gewelddadige rellen wijst hij af.

‘Ze wilden gewoon dat mensen zouden begrijpen dat ze klaar zijn om het westen te steunen. Het is grappig hoe Rusland naar neonazi’s in Oekraïne wijst terwijl minderheden, homo’s en zwarten elke dag worden neergestoken door neonazi’s in Rusland.’

Maar waar Varychenko stellig beweert dat Oekraïne gered moet worden van de stalinistische expansiedrift van Rusland, heeft Maliuta meer begrip voor pro-Russische sentimenten.

‘De meeste Oekraïners in het oosten worden wanhopig en verlangen naar een stabieler verleden, met Rusland. De mensen die ik ken die bij Rusland willen blijven zijn laaggeschoold en hebben nooit gereisd. Een radicale scheiding van Rusland was en is een slecht idee, maar door integratie in de EU kunnen mensen zich ontwikkelen en een betere visie krijgen.’

Al blijkt dat in de praktijk soms lastig te zijn, vult ze aan. ‘De media in Kiev kunnen beweren dat het pais en vree is, maar dan vertellen mijn vrienden in het oosten dat er weer doden zijn gevallen.’

Wat is uiteindelijk hun stemadvies? Yurkiv: ‘Niet stemmen, want als de opkomst lager is dan 30 procent vervalt het referendum.’ Varychenko en Maliuta moedigen wel al hun Nederlandse vrienden aan om voor te stemmen. ‘Oekraïne heeft een jaar gevochten voor de vrijheid om bij Europa te horen. Het is nu aan Europa om een stap naar ons te nemen.’