Dat iemand in Leiden gestudeerd kan hebben, zijn carrière bij Mare begonnen kan zijn en er desalniettemin bekrompen ideeën op kan houden, bewees de schrijver Christiaan Weijts onlangs. In een column voor NRC Handelsblad klaagde hij erover dat scholieren in de zesde klas van het vwo Karel ende Elegast moesten lezen in plaats van Komt een vrouw bij de dokter.
Volgens Weijts moeten leerlingen boeken lezen voor de lol en vooral niet geconfronteerd worden met andere denkbeelden dan die ze toch al hebben. Zoals bekend zien achttienjarigen de wereld toch al op de enig juiste manier en hebben ze geen behoefte aan ongezellige afwijkende standpunten. Kleuters zien liefst iedere dag dezelfde aflevering van Sesamstraat – herkenbaar! Zo zijn ook de scholieren van Weijts.
Helaas is hij niet de enige. Ook de voormalige Leidse dichter en Mare-medewerker Ilja Leonard Pfeijffer is sinds hij naar een warm land vertrok, steeds meer gaan hechten aan alles vermorzelende eenduidigheid. In zijn recente bundel Idyllen schreef de dichter, die in zijn Leidse dagen nog zo hartstochtelijk had verdedigd dat goede gedichten moeilijk te begrijpen moeten zijn, zijn nieuwe programma: ‘Geen deconstructies meer, geen cryptogram, geen quiz./ We zullen moeten leren zeggen hoe het is.’
Hoe het is! Alsof er maar één manier is waarop ‘het’ is! Alsof het grote probleem van onze tijd niet is dat Jan en alleman precies weet hoe ‘het’ is, weigert kennis te maken met heel andere manieren van naar de werkelijkheid te kijken, heel andere levensstijlen en levensopvattingen, heel andere credo’s en wereldbeschouwingen.
Want dat is een onvoorzien effect van de sociale media: je kunt gemakkelijk aan makkelijk verteerbare tekstjes komen, waarin precies wordt uitgelegd wat jij altijd al vond. Of je nu jihadist bent of moderne kruisvaarder, er is altijd wel een hoekje op Facebook waar iedereen de wereld net zo ziet als jij en zo feilloos kan aantonen dat iedereen die er anders over denkt zo slecht, dom, laf, gecorrumpeerd is om de zo evidente manier waarop ‘hét’ is niet te kunnen of willen zien.
Over de hekken van het eigen gelijk hoef je minder te kijken – in de trein en de bus zie je ze vooral op hun schermpje dingen lezen die geen deconstructies zijn, geen cryptogrammen en hooguit quizjes waaruit kan blijken wat het meest sexy onderdeel is van hun gezicht. Het enige gesprek daarbuiten bestaat uit geschreeuw waarin de ander voor een laffe wegkijker wordt uitgemaakt, danwel een smerige racist.
Dat schrijvers die hun hypotheek of hun shag moeten betalen hun zoektocht naar nieuwe, niet onmiddellijk begrijpelijke werelden, opgeven en dan blij zijn als mensen die almaar rondgepompte levensbeschouwing ook nog eens in een boek naslaan – wie kan het ze verwijten?
Maar het betekent wel dat wij die hier in Leiden zijn achtergebleven ons teleurgesteld van deze lieden afkeren. De wereld is te vreemd en te wonderlijk om alleen maar in Komt een vrouw bij de dokter te lezen hoe ‘het’ is.
Vandaag is het gedichtendag. Lees een gedicht! Een raar, ondoorgrondelijk gedicht waardoor je in een heel ander hoofd kruipt en de wereld ineens heel anders ziet dan je ooit hebt gedicht! Wees niet als de mannen uit Den Haag en Genua, maar open je ogen voor het vreemde!
Marc van Oostendorp is hoogleraar fonologische microvariatie