Wetenschap
Zwart gat - Vissers - Bestuiven
woensdag 9 december 2015

Zwart gat

In het midden van de Melkweg zit een monsterlijk groot zwart gat, Sagittarius A*. In de Science van vorige week beschrijft een internationaal team van wetenschappers, met de Leidse Remo Tilanus erin, de magneetvelden die rondom dat gat zitten. Voor het sterrenkundig begrip van hoe een zwart gat werkt en straling uitzendt, waren die magneetvelden onmisbaar. Dus dan is het wel handig als ze ook daadwerkelijk blijken te bestaan. ‘Decennia aan theoretisch werk hebben nu een stevige basis gekregen’, aldus de sterrenkundigen.

De Event Horizon Telescope die de onderzoekers gebruiken, bevat apparatuur waarmee de zogeheten polarisatiegraad van straling gemeten kan worden. Electronen die in de magnetische veldlijnen van het zwarte gat zitten, zenden gepolariseerd infraroodlicht uit – licht dat maar een trillingsrichting één bepaalde kant op heeft. Door geduldig te meten, konden de wetenschappers zo aangeven waar precies de veldlijnen lopen, wat in elk geval resulteert in een geschikte hoes voor een symfo-rockplaat.

Vissers

In het noorden van Kameroen, vlakbij de grens met Tsjaad, ligt de Waza Logone overstromingsvlakte. De lokale bevolking vist er op meervallen en tilapia’s. Promovendus Roland Ziébé keerde terug naar zijn geboorteland Kameroen om onderzoek te doen naar die vissers. Er valt steeds minder regen daar en de vis raakt op, dus het aantal conflicten tussen de vissers neemt toe. De mensen behoren tot verschillende volkeren, en dat helpt ook niet.

Ziébé, die volgende week donderdag op zijn bevindingen hoopt te promoveren, onderzocht hoe die ruzies worden opgelost. Als er conflicten komen over bijvoorbeeld wie in een bepaald stukje van de rivier mag vissen, worden er lokale mediators ingezet om dat bij te leggen. Als dat niet lukt, is er de traditionele lokale rechtspraak. Als de overheid zich ermee gaat bemoeien, werkt dat minder goed, aldus Ziébé: het duurt langer, en er wordt minder rekening gehouden met de lokale cultuur. Hij pleit voor een overkoepelende organisatie voor het Waza Logone-gebied, waarin de lokale bevolking de baas is, om duurzamere visserij in te steken.

Bestuiven

Bloemetjes worden niet alleen bestoven door bijtjes. In een artikel in wetenschapsblad PNAS geven wetenschappers uit de hele wereld, waaronder de Leidse biologe Luísa Carvalheiro, een overzicht van de bijenloze bestuiving. Ook mieren, kevers, vlinders, vogels, vleermuizen spelen een rol, afhankelijk van het gewas. Zonder bijen kunnen we koffie en watermeloenen wel vergeten, maar bij het bestuiven van mango’s zijn ze nauwelijks belangrijk. In totaal worden zo’n veertig procent van alle bezoekjes aan een bloem afgelegd door een niet-bij, concluderen de onderzoekers. En dan is de kans dat zo’n bezoek uitloopt op een bevruchting ook nog eens ietsje kleiner bij bijen dan bij de rest.

Bijkomend voordeel is dat die allegaar van niet-bijen wat beter bestand lijkt tegen veranderingen in het landschap. Als er in de maand voordat jouw aardbeienplantjes in bloei staan geen andere bloemen zijn, hebben honingbijen een enorm probleem. Dat hele buffer aan andere beesten is wat robuuster, en heeft ook nog eens geen last van varroamijten. Als we uit welbegrepen eigenbelang aan natuurbescherming willen doen, is het dus zaak om niet alleen op bijen, maar ook op andere bestuivers te letten.

Door BART BRAUN