Door Vincent Bongers ‘Guantánamo is zo’n smet op de rechtspleging in de vrije wereld. Het is te gek voor woorden dat dit is gebeurd en nog steeds doorgaat’, zegt Nico Schrijver, hoogleraar internationaal recht en PvdA-senator. Samen met hoogleraar informatierecht en CDA-senator Hans Franken brak hij maandag in NRC Handelsblad een lans voor de komst van twee Guantánamo-gedetineerden naar Nederland.
‘Er zitten daar nu al meer dan twaalf jaar mensen vast waarvan sommigen nog niet eens gedagvaard zijn. Voor anderen is er geen sprake van behoorlijke en eerlijke processen. Verdachten komen voor militaire commissies en niet voor burgerrechters, dat kan gewoon niet.’
Maar waarom moet Nederland de rommel van Amerika opruimen? ‘President Obama heeft op zijn eerste dag gezegd dat hij Guantánamo ging sluiten. Dat was in 2008. Maar hij heeft zich hierop steeds stukgebeten. Nederland moet samen met andere landen de verantwoordelijkheid nemen.
‘Zo werk je mee aan het herstellen en versterken van het internationaal recht. Mensenrechten worden geschonden. Nederland kan eraan bijdragen dat er een einde aan komt. Amerika is een bondgenoot en dat betekent dat je soms iets voor elkaar doet. Duitsland, België en Denemarken nemen ook gevangen op. We moeten dit samen oplossen. Het gaat om een verzoek om twee mensen op te vangen en een voorlopige verblijfsvergunning te geven.’
In de Tweede Kamer is er weinig animo voor het verzoek. Schrijver laat zich daar niet door afschrikken. ‘Het is juist de taak van senatoren om verder te kijken dan de waan van de dag. We wilden een steen in de vijver gooien en een discussie startten die de partijen overstijgt. Daarom ben ik zo blij dat ik dit samen met Hans Franken kan doen. De partijen zijn bang voor de electorale gevolgen, zeker in verband met Wilders. De VVD kwam onlangs met een migratienota waarin staat dat alle niet-Europese migranten buiten de deur moeten worden gehouden. De sfeer in de Tweede Kamer is er niet naar om positief te reageren op het verzoek van president Obama.’
Volgens Schrijver zijn off the record behoorlijk wat politici het met de Leidse senatoren eens. ‘We krijgen echt veel reacties in de trant van: “Blij dat jullie je nek durven uit te steken.” Ook uit liberale hoek. Ik kan zo vijf VVD-senatoren noemen die het met het ons eens zijn, maar dat zou niet correct zijn. Ook van collega’s in de Tweede Kamer krijgen we positieve reacties. Maar de partijwoordvoerders durven het niet aan.’
Schrijver verwacht niet dat er veel gevaren kleven aan de opvang van de gedetineerden.
‘Het zijn immers geen terroristen. Ze zullen blij zijn, dat ze weer in vrijheid gesteld worden. Het gaat om mensen die onschuldig zijn, die echt helemaal niets te maken hebben met terrorisme. Of om gedetineerden waar in meer dan twaalf jaar geen afdoende bewijs tegen is verzameld.’
Schrijver vindt wel dat Amerika een tegenprestatie moet leveren voor de opvang.
‘Amerika moet wel een commitment maken om zich te houden aan het internationaal recht. Er moet een einde komen aan de militaire rechtbanken. Guantánamo moet dicht.’
Het is nu aan het kabinet om snel met een voorstel te komen. ‘Minister Koenders van Buitenlandse Zaken moet eerst goed overleggen met minister Van der Steur van Justitie, maar niet in het geniep. Voer het debat met de Kamer, ook al is het uiteindelijk aan het kabinet om hier een besluit over te nemen.’