Achtergrond
Opinie: Ga blanco stemmen!
Zolang de universiteitsraad is gereduceerd tot een klankbord dat weigert zijn tanden te laten zien, stemt Arend van Vuren blanco. En hij roept iedereen op hetzelfde te doen. ‘Zaken waar het echt om draait, worden achter gesloten deuren besloten.’
Arend van Vuren
woensdag 20 mei 2015

De afgelopen dagen voel ik me op de universiteit net als in China. Niet dat er opeens overal grote portretten hangen van Xi Jinping, of zelfs van rector magnificus Carel Stolker. Nee, het voelt zo omdat de universitaire verkiezingen weer bezig zijn.

Een schijnvertoning als je het mij vraagt. In China is er weliswaar een parlement en in Leiden een universiteitsraad, maar in beide gevallen is hun invloed nihil. De bevoegdheden van de raden zijn een farce, het college van bestuur staat aan het roer en kijkt heel af en toe om of de universiteitsraad nog ‘ja’ knikt. En dat doet de raad dan ook braaf.

Dat er in Leiden geen groot protest is losgebarsten in navolging van Amsterdam, wijdde men aan de gedachte ‘dat het hier best goed geregeld is’. Ja, en China is ook best wel democratisch, denk ik dan. Wettelijk gezien heeft de medezeggenschap vrijwel geen beslissingsrecht meer.

Dat is wel anders geweest: tot in de jaren ’90 nam juist de universiteitsraad de besluiten, waarna het college ze uitvoerde. Ik zal de laatste zijn die beweert dat vroeger alles beter was, maar toen lag het primaat in ieder geval wel bij hen waar een universiteit om draait: de studenten en docenten.

Het is leuk dat de deuren van de UB straks langer open staan, zodat we nog harder kunnen studeren. Maar de zaken waar het echt om draait, worden achter gesloten deuren besloten door het college, opleidingsdirecteuren en faculteitsbesturen. Personen die daarover uiteindelijk geen verantwoording hoeven af te leggen. Dat geldt niet alleen voor Leiden, eerder voor het gehele hoger onderwijs.

Let wel: met veel ‘onderwijsvernieuwingen’ loopt Leiden voorop. De minister vindt ons het braafste jongetje van de klas. Als eerste een tweejarige bindend studieadvies, plannen om eigen bachelorstudenten niet meer automatisch toe te laten tot een master, geen herkansingsmogelijkheid als je de eerste keer te laag scoort en het wegbezuinigen van kleinere studies omdat ze ‘niet rendabel’ zouden zijn. Alles om te zorgen dat je geen studie doet waar de economie niets aan heeft, te zorgen dat je geen vak te veel volgt, en niet langer geniet van je studententijd dan strikt noodzakelijk. Alles wat onder de streep geen winst laat zien, wordt aangepakt.

Zelf kreeg ik het advies van mijn studieadviseur om naast mijn huidige studie vooral geen tweede studie te gaan doen, ‘want dan zou ik wel heel lang aan het studeren zijn’. Welkom op Leidenuniv BV: voor al uw snelle diploma’s, hapklare tentamens en makkelijk verteerbare colleges.

De bijbehorende slogan ‘Bij ons leer je de wereld kennen’ is helaas maar al te waar. Een wereld waarin alleen de cijfertjes tellen en alles draait om winstmaximalisatie. Is dat wat een universiteit moet zijn? Een studeerfabriek waar je vier jaar later met een bul weer buiten staat? Volgens mij zou de universiteit een plek moeten zijn waar academische vrijheid je toestaat te twijfelen en waar ruimte is om te ontdekken. Een plek waar je bedenkt hoe de wereld misschien wel iets mooier kan worden door jouw ideeën. Een plek waar dromen worden nagejaagd en waar je veel meer leert dan het exacte curriculum je voorschrijft. Het is hoog tijd dat wij zelf weer bepalen hoe onze universiteit eruitziet.

Hoe we dat voor elkaar kunnen krijgen? Door docenten en studenten weer aan het roer te zetten. Een huidig faculteitsraadslid van Sociale Wetenschappen erkent: ‘We worden te laat in het proces betrokken, waardoor de raden volledig uitgewerkte beleidsplannen voor hun neus krijgen.’ Inspraak wordt gereduceerd tot een ja/nee-keuze. Studenten worden bij de invulling van plannen nauwelijks betrokken.

Ik beweer niet dat de faculteits- en universiteitsraad totaal niet functioneren of dat de studenten die erin plaatsnemen incompetent zijn, maar hun positie is verkeerd. Ze zijn te veel een klankbord en te weinig leidend in de discussie over de koers van de universiteit.

En verschuil je niet achter het argument dat de verandering uit Den Haag moet komen. Ook binnen de huidige wet is er voldoende ruimte om faculteitsraden en de centrale universiteitsraad meer bevoegdheden te geven. Het is een kwestie van willen. Zolang wij studenten en docenten daar niet om vragen, zal er niets veranderen. In Leiden zijn we niet zo radicaal dat we het bestuursgebouw op het Rapenburg bezetten. Wat kunnen wij doen in plaats van een gebouw bezetten en/of de voorzitter van het college van bestuur laten aftreden? Juist! Een stem van protest laten horen bij deze verkiezingen. Blanco stemmen dus!

Als ik dat voorleg aan Victor Pak, BeP lijstrekker op de Faculteit Sociale Wetenschappen, merkt hij op dat de opkomst toch al laag is, dus van een paar extra blanco stemmen trekt het college zich niks aan. Hij heeft een punt, de opkomst is droevig laag - dat an sich maakt al duidelijk dat het grootste deel van de studenten en medewerkers zich niet serieus gehoord voelt. Bij de verkiezingen van de afgelopen vijf jaar varieerde de opkomst tussen de 17 en 23 procent waarvan ook nog eens zo’n 100 blanco stemmen. Bij de personeelsvertegenwoordiging is de opkomst iets hoger, maar niet veel.

Ik kan me niet voorstellen dat het college zich er niets van aantrekt als er bij deze verkiezingen een hogere opkomst is dan ooit, maar waarbij iedereen blanco stemt. Als je nog niet gestemd heb, denk er dan nog eens over na en neem die moeite, open de link in je mail en klik op ‘blanco’. Niet omdat de kandidaten ongeschikt zijn, maar omdat het systeem waarin de ze moeten opereren vastgeroest is. Van daadwerkelijke inspraak is geen sprake meer.

Op een universiteit met het motto ‘PRAESIDIUM LIBERTATIS’ wordt wel verdacht veel van de ruimte die vrijheid je geeft, reeds ingekleurd door de heren en enkele dame aan de top. Tot het moment dat we raden met tanden hebben en tot het moment dat het hoger onderwijs weer in handen is van haar studenten en docenten, zeg ik: stem blanco!

Arend van Vuren

Derdejaars Bachelor Internationale Betrekkingen en Organisaties (Leiden), eerstejaars Bachelor Economie (Wageningen)