De grootmoefti van Egypte beslist mee over de vraag of zijn landgenoten naar de galg moeten. Hij bezocht maandag de universiteitsbibliotheek en kwam ‘het gematigde gezicht van de islam laten zien’, zoals de universitaire nieuwsbrief het noemt.
Meneer Shawqi Allam was niet de enige universiteitsbezoeker die deze maand voor opgetrokken wenkbrauwen zorgde. Aan de TU Delft kwam samenzweringsdenker Richard Gage de universitaire sheeple vertellen dat we het officiële verhaal over 9/11 niet moeten geloven: het World Trade Centre ging ten onder aan gecontroleerde explosies. Een Amsterdamse studievereniging had historicus Justin McCarthy uitgenodigd, die de Armeense genocide ontkent. En is die bijscholing over voeding in het Leids Universitair Medisch Centrum nou een kwakzalverscongres of niet?
Daar zit je dan, als universiteit.
Aan de ene kant hoor je pal te staan voor het vrije woord. Maar je bent er ook om mensen kritisch te leren denken. Daar hoort ook bij dat je ze blootstelt aan meningen of mensen die wat buiten hoofdstroom van het denken vallen. En wie zonder zonde is, werpe de eerste steen: als Allam niet welkom zou zijn, moet de deur dan ook dicht voor mensenrechtenschender Barack Obama, van martelgevangenis Guantanamo?
Aan de andere kant heb je als universiteit een zekere autoriteit opgebouwd, in de loop der eeuwen. Die autoriteit straalt af op mensen die je uitnodigt. Vol trots vertellen malloten dat ze lezingen hielden op vooraanstaande universiteiten. De Britse bioloog Robert May weigerde daarom altijd om in debat te gaan met creationisten: ‘Dat zou zeker goed staan op uw cv, maar helaas niet zo goed op het mijne.’
En hoe schurkerig moet iemand zijn voordat hij niet meer welkom is? Het minder gematigde gezicht van de islam, IS-kalief Abu Bakr al-Baghdadi, heeft een dokterstitel in islamstudies én unieke ervaring met de letterlijke interpretatie van islamitische teksten. Mag deze prominente schriftgeleerde ook op de thee komen? Moet je echt iedereens vrije woord een universitaire plek bieden? #JeSuisHomeopaat, #JeSuisHomohater of #JeSuisHolocaustontkenner, iemand?
Het lijkt erop dat arabiste Petra Sijpestijn de beste route uitstippelt: het kronkelpad van de nuance, langs het ravijn der controverse. Per geval bekijken, belangen afwegen. Vooral niet te gauw toegeven aan drammers van buitenaf die andersdenkenden de mond willen snoeren. Eventueel als voorwaarde aan de uitnodiging verbinden dat er ook een spreker uit het andere kamp komt – zoals de Vrije Universiteit had gedaan bij McCarthy. Het is een kunst, geen wetenschap. Maar universiteiten zijn nou juist goed in dat laatste.