31 augustus. Het Nationale Volkscongres van China besluit dat verkiezingskandidaten voor de positie van Chief Executive van Hongkong eerst goedgekeurd moeten worden door een commissie. Critici zien dit als een verkapte manier om kandidaten te weren die niet voldoende meegaand zijn met Beijing. Ze vinden dit in strijd met de belofte dat Hongkong (dat sinds 1997 onderdeel uitmaakt van de Volksrepubliek China) tot 2047 haar bestuurlijke autonomie behoudt.
22 september. Studentenorganisaties geven het startsein voor een college-boycot van ten minste één week. Ze zullen protesteren voor algemeen kiesrecht zonder inmenging van China, en eisen dat Leung Chun-ying (de hoogste bestuurder van Hongkong) aftreedt vanwege zijn welwillende houding tegenover Beijing. Ook veel middelbare scholieren doen mee.
25 september. In het werkcollege dat ik geef, zijn de meeste studenten gewoon aanwezig. Wel dragen velen het gele lintje dat steun voor de protesten aanduidt. De twee studenten die meedoen met de boycot melden zich netjes van tevoren af met de woorden dat het hun burgerlijke plicht is op te staan tegen onrecht. Ik moet mijn vooroordeel dat de studenten aan mijn universiteit grotendeels a-politiek zijn bijstellen en wens ze sterkte.
Nacht van 26 op 27 september. Een grote groep demonstranten verzamelt zich voor het belangrijkste regeringsgebouw van Hongkong. Hoewel ze grotendeels vreedzaam protesteren zet de oproerpolitie pepperspray en traangas in. De demonstranten beschermen zichzelf met duikbrillen en de paraplu’s die later het symbool voor de protesten worden.
Op de sociale media gonst het van de geruchten over rubberen kogels, en ook wordt een foto verspreid van een tank van het Chinese leger die richting de protesten zou rijden. Gelukkig blijkt dit al snel een oudere foto te zijn, en ondanks de vele geruchten zie ik de sociale media als de meest betrouwbare bron om op te hoogte te blijven. De enige grote krant die niet pro-Beijing is, de Apple Daily, is namelijk een boulevardblad dat normaal gesproken schrijft over seksschandalen van beroemheden uit Hongkong. Ik blijf tot vroeg in de ochtend wakker om de demonstraties te volgen, met Tiananmen ’89 als worstcasescenario in mijn achterhoofd.
28 september. ‘Occupy Central with Peace and Love’, een organisatie die al een lange tijd pro-democratische demonstraties heeft aangekondigd, sluit zich aan bij de studentenprotesten. Hoewel sommige studenten klagen dat de demonstraties hierdoor gekaapt worden door een groep die tot nu toe veel beloofde maar weinig actie ondernam, stromen sympathisanten uit de hele stad toe. Veel van hen zijn pas echt betrokken geraakt nadat ze gezien hebben hoe de oproerpolitie de scholieren en studenten hardhandig aanpakten, en willen de jongere generatie beschermen. Vanaf nu zal de politie dan ook een vreedzamer aanpak gebruiken, waarbij de studenten met rust worden gelaten zolang ze in hun nieuw bezette territorium blijven.
29 september. De protesten breiden zich uit naar meerdere drukke wijken in Hongkong waar barricades worden opgezet, en inmiddels komen de demonstranten uit alle lagen van de bevolking. Het hoorcollege van mijn promotor is vandaag grotendeels leeg: alleen internationale studenten zijn nog aanwezig. Ik vraag een promovendus uit China wat hij van de protesten vindt. Hij zegt dat harmonie (lees: loyaliteit aan de machthebbers in Beijing) belangrijk is om complete chaos te voorkomen, een argument dat al eeuwenlang wordt gebruikt om Chinese politieke eenheid te legitimeren. Ook vindt hij de timing van de demonstranten niet goed, al geeft hij niet aan welk moment beter zou zijn. Hier tegenover staat één van de slogans die deze dagen veel gebruikt wordt door de activisten: ‘If not now, when?’
1 oktober. Vandaag is de nationale dag van de Volksrepubliek China, een openbare feestdag die sinds 1997 ook in Hongkong wordt gevierd. Aangezien de meeste mensen niet hoeven te werken zwellen de protesten nog verder aan. Ik loop over een afgezette autoweg in de handelswijk Central en de sfeer is als op een popfestival, maar dan schoner en goedkoper. Afval wordt verzameld en gescheiden, en demonstranten delen gratis eten en water uit. Scholieren doen hun huiswerk op de straat, en overal vinden openbare toespraken en lezingen plaats. Medische studenten bemannen tentjes met EHBO-posten. Een groep studenten maakt muziek. De gitarist draagt een shirt met het opschrift ‘I don’t need sex, the government fucks me every day.' Het enige dat nog doet denken aan de grimmige sfeer van een paar dagen geleden zijn de rijen paraplu’s die aan hekken hangen. Voor het geval dat, maar meer nog als symbool voor de demonstraties.
2 oktober. Ik ga opnieuw naar Central, waar het alweer een stuk rustiger geworden is. Hierdoor kan ik de vele posters en spandoeken beter bekijken. Naast fotobewerkingen van Leung Chun-ying als duivel of Mao Zedong, zie ik de bekende slogan uit Parijs ‘68: ‘Be reasonable, demand the impossible’. Voor het eerst kom ik een tegendemonstrant tegen, wiens spandoek oproept om terug naar huis te keren omdat het protest zinloos en schadelijk voor de economie is. Demonstranten gaan met hem in gesprek, maar blijven kalm.
3 oktober. De tegenprotesten worden grimmiger, en hebben inmiddels hun eigen symbool: het blauwe lintje als tegenhanger van het pro-democratische gele. Er zijn geruchten dat leden van Triaden (georganiseerde misdaadorganisaties) worden betaald om de demonstranten te intimideren en hun blokkades te ontmantelen. De politie probeert de groepen uit elkaar te houden, maar doet volgens de demonstranten niet genoeg om ze te beschermen tegen geweld en seksuele intimidatie van vrouwelijke activisten.
6 oktober. Veel van de studenten zitten inmiddels weer in de collegebanken. Bang voor de tegendemonstranten, moe gestreden, of hopeloos over hervormingen?
7 oktober. Regeringsleiders beloven om te praten met de demonstranten over de regels voor verkiezingen. Leung Chun-ying weigert hier echter aan deel te nemen, en er is dan ook verdeeldheid over de vraag of en hoe de protesten voortgezet moeten worden. Demonstranten proberen vreedzaam verzet te bieden tegen geweld van anti-Occupy leden door verjaardagsliedjes voor ze te zingen. Ook zijn er in Mongkok, één van de machtscentra van de georganiseerde misdaad, geïmproviseerde altaren opgezet voor de Chinese krijgsgod Guan Gong. Deze wordt door zowel de politie als de Triaden als patroonheilige beschouwd, en de demonstranten gebruiken deze altaren dan ook om de in hun ogen welwillende houding van de politie tegenover criminele tegendemonstranten te veroordelen.
10 oktober. De regeringsleiders van Hongkong zeggen hun gesprekken met de demonstranten af, omdat die volgens hen toch niet van plan zijn een compromis te sluiten. De protesten gaan dan ook gewoon door. Jackie Chan, in Nederland vooral bekend als kungfu-clown, maar door velen in Hongkong gehaat vanwege zijn pro-Beijing uitspraken, roept de actievoerders op om naar huis te gaan omdat de protesten Hongkong alleen maar geld kosten.
12 oktober. Ik vraag aan Nichol, filosofiestudente en demonstrante, hoe ze over de toekomst van Hongkong denkt. Ze denkt lang na en zegt dan, verslagen: ‘Hoewel er een nieuwe generatie is opgestaan die strijdt voor democratie, weet ik niet of het nog zin heeft. Er komen steeds meer mensen uit China naar Hongkong en lokale bedrijven hebben te veel belangen in de handel met het vasteland om in opstand te komen. Ik denk dat Hongkong een stad zal worden zoals ieder andere in China.’
15 oktober. De politie heeft veel van de barricades verwijderd, maar de demonstranten blijven belangrijke wegen in Hongkong bezetten. Hoewel een deel van de bevolking de activisten nog steeds steunt, wordt er ook geklaagd over verkeershinder en de economische gevolgen voor Hongkong.
Leung Chun-ying wordt inmiddels beschuldigd van betrokkenheid bij een groot corruptieschandaal: hij zou steekpenningen hebben aangenomen van een Australisch bedrijf. Het zou de Chinese regering niet slecht uitkomen als de impopulaire Leung hierdoor moet aftreden zonder toe te hoeven geven aan de demonstranten. Voer voor complotdenkers dus.
Jasper van Holsteijn (29) studeerde literatuurwetenschap en Chinastudies aan de Universiteit Leiden. Momenteel is hij als promovendus verbonden aan de vakgroep Comparative Literature aan de Universiteit van Hongkong, waar hij onderzoek doet naar (trans)nationalisme in gangsterfilms uit de Volksrepubliek China, Taiwan en Hongkong.