Wat gaat er gebeuren?
Alle nieuwe bachelor- en masterstudenten die in 2015 aan een studie beginnen, krijgen geen studiefinanciering meer. Zij moeten gaan lenen. Dat betekent dat thuiswonende studenten niet langer 97,85 euro per maand ontvangen en uitwonenden 272,46 euro mislopen.
Waarom komt dat stelsel er?
Uiteraard betreft het volgens minister Bussemaker van Onderwijs geen bezuiniging maar een investering. Want, zo schijft ze aan de Tweede Kamer: ‘Wij wensen onze kinderen het beste onderwijs toe dat er in de wereld te krijgen is.’ Maar de minister vindt het ‘onrechtvaardig dat de bakker moet betalen voor de beurs van de advocaat. Iemand met een diploma van de universiteit verdient gemiddeld anderhalf tot tweemaal meer dan een vakman van het mbo.’ De belastingbetaler bekostigt overigens al het grootste gedeelte van de studie: 6500 euro gemiddeld per student per jaar, rekent Bussemaker voor. Het kabinet bezweert dat het vrijgekomen geld besteed wordt aan het hoger onderwijs. De operatie levert in totaal 920 miljoen op. Maar een flink deel van dat bedrag, zo’n 280 miljoen, gaat alweer op aan verzachtende maatregelen.
Waarom doen oppositiepartijen D66 en GroenLinks mee?
De VVD en PvdA regeringscoalitie hebben geen meerderheid in de Eerste Kamer. Dus bewindslieden moeten voor vrijwel elk plan de boer op om steun te vinden bij oppositiepartijen. Als zij dat niet doen, is de kans groot dat hun plan sneuvelt in de Senaat. D66 en GroenLinks waren altijd al voorstander van een leenstelsel, maar het voorstel dat Bussemaker vorig jaar indiende werd door de twee partijen afgewezen. De minister werd gedwongen de scherpste kanten van haar voorstel af te vijlen. Het is overigens nog niet honderd procent zeker dat het leenstelsel er komt. Bussemaker maakt nu eerst een wetsvoorstel en moet dat door de Tweede en Eerste Kamer loodsen. Dit gebeurt waarschijnlijk pas na de zomer.
Wat waren die scherpe kantjes?
GroenLinks wilde de ov-kaart behouden. D66 stond er op dat het geld dat het afschaffen van de beurs oplevert geïnvesteerd wordt in onderwijs. Dat is nu dus toegezegd door de minister. Ook minderjarige mbo’ers krijgen overigens een ov-kaart.
Afgestudeerden krijgen 35 jaar de tijd om terug te betalen. Dat was in het eerdere voorstel van Bussemaker 15 jaar. De afbetaling mag nooit hoger zijn dan 4 procent van het inkomen per maand. Gemiddeld komt het bedrag uit op 1 procent van het inkomen, aldus de minister. Een oud-student die onder het minimumloon zit, hoeft niet te betalen.
Sneller terugbetalen wordt makkelijker gemaakt. Een periode niet betalen kan echter ook. De afgestudeerde kan maximaal vijf jokerjaren inzetten waarin de betalingen worden stopgezet. Studenten kunnen verder onbeperkt bijverdienen zonder terugbetaling van aanvullende beurs of ov-kaart
De aanvullende beurs gaat met maximaal 128 euro omhoog voor thuiswonenden en met 107 euro voor uitwonenden van ouders met een inkomen van lager dan 30.000 euro. Hierdoor wordt de aanvullende beurs maximaal 365 euro, aflopend naar nul bij een ouderinkomen van 46.000 euro. Volgens de minister blijft het zo mogelijk voor kinderen van ouders met een kleine beurs om toch te gaan studeren.
Het Centraal Planbureau becijferde begin vorig jaar dat er bij invoering van een leenstelsel zo’n 3000 wo-studenten en 7700 hbo-studenten minder gaan studeren. Volgens studentenvakbond LSVb zal dat aantal veel groter zijn.
Wat vinden de studentenorganisaties van het plan?
De LSVb is woedend. Het kabinet jaagt jonge mensen in de schulden, volgens de bond. Momenteel hebben studenten al gemiddeld een schuld van 15.000 euro. Dat wordt nu dubbel zoveel. Dat de aanvullende beurs voor sommige studenten met iets meer dan 100 euro per maand wordt verhoogd, is volgens de LSVb een wassen neus. Studenten moeten eerst 280 euro inleveren, en krijgen vervolgens 100 euro terug. Iedereen die kan rekenen ziet hoeveel studenten erop achteruit gaan. Juist deze groep studenten is het meest kwetsbaar, omdat hun ouders niet kunnen bijdragen aan hun opleiding.
Het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) is ook niet blij met het leenstelsel. Vooral de betalingstermijn van 35 jaar valt verkeerd. Op deze manier blijft de last van een schuld voor een te lange tijd op de schouders van de afgestudeerde student liggen.
Gaat er nog meer veranderen?
Bussemaker vergroot de macht van de medezeggenschap. De universiteitsraad krijgt instemmingsrecht op de hoofdlijnen van de begroting van de universiteit. Ook krijgen alle voltijds studenten die een bacheloropleiding starten in de studiejaren 2015/2016 tot en met 2018/19, en uiteindelijk een hbo-bachelor of wo-master afronden, een voucher van 2000 euro om bijscholing te bekostigen.
door vincent Bongers