‘De leerstoel gaat om lagere overheden, en zoals u weet, daar heb ik wel eens mee te maken gehad’, zegt Job Cohen op droge toon. Per 1 april bekleedt hij de Thorbecke-leerstoel. De langere versie van het achterliggende verhaal is niet minder logisch: voor de Vereniging van Nederlandse Gemeenten leidt hij al enige tijd een curatorium dat gemeenten ondersteunt met wetenschappelijk onderzoek. ‘Je moet je daar niet te veel bij voorstellen. We komen een paar keer per jaar samen, maar met drie enorme decentralisaties op komst is het wel een interessant onderwerp. De vacature voor het bijzonder hoogleraarschap sloot er mooi bij aan, daarom heb ik gesolliciteerd.’
Er ligt nóg een nieuwe functie in het verschiet. Vanaf 1 mei is hij voorzitter van het UAF, de stichting voor vluchteling-studenten. ‘In de jaren negentig was ik staatssecretaris van Onderwijs en later van Justitie. Daar valt dit precies tussenin.’ Een raakvlak met de Thorbecke-leerstoel ziet hij ook. ‘Althans, het UAF heeft in het jongste verleden afspraken gemaakt met de gemeenten Amsterdam, Utrecht en Heerlen, bijvoorbeeld dat vluchtelingen geen sollicitatieplicht krijgen, zodat ze eerst even verder kunnen studeren. We kunnen proberen om dat elders ook voor elkaar te boksen.’
Op onderzoeksonderwerpen moeten we hem nog maar niet vastpinnen, zegt hij. ‘Maar ik denk bijvoorbeeld aan de lokale democratie. Die heeft het moeilijker dan een paar jaar geleden. Misschien zit de oplossing in andere vormen dan we gewend zijn.’ Onlangs las hij het boek Tegen verkiezingen, van David van Reybrouck. ‘Niet dat hij tegen democratie is, integendeel. Maar hij noemt alternatieven voor verkiezingen, zoals loting, waarmee we zouden kunnen experimenteren. Zulke ideeën gaan vooral van buiten naar binnen, maar als oud-burgemeester van Amsterdam begrijp ik ook hoe gemeenten zelf werken. Ik denk dat tien jaar burgemeesterschap interessante verhalen heeft opgeleverd voor studenten.’
Rechtendecaan Rick Lawson liet weten blij te zijn dat Cohen terugkeert op het oude nest. Zelf ziet hij dat ook zo. ‘Zeker, in Leiden had ik mijn eerste baan. Ik ben er gepromoveerd op het nog niet bestaande onderwerp studierechten in het wetenschappelijk onderwijs. Het is mooi om hier te eindigen. Eindigen, ja, ik ben 66, dan krijg je dat op een gegeven moment.’
Op de vraag of hij het onderwijs en de wetenschap gemist heeft laat hij een lange stilte vallen. ‘Ik geloof niet dat ik kan zeggen dat ik het gemist heb. Met regelmaat heb ik nog verhalen en colleges gehouden voor studenten, maar ik merk dat ik echt twintig jaar ben weggeweest. Vorig jaar was ik betrokken bij de audits in Leiden en ik zag dat er veel meer aandacht voor onderwijs en kwaliteit is gekomen. Vroeger was dat toch meer houtje-touwtje. Er is veel veranderd. Veel verbeterd, dat ook.’ Dat hij ooit een academische terugkeer zou maken had hij tot voor kort niet gedacht. ‘Zodra ik op deze vacature gewezen werd, vond ik het wél meteen een heel leuk idee. Niet dat ik met alle geweld terug het onderwijs in wilde, maar het onderwerp van deze leerstoel ligt me na aan het hart. Ik ben nu in een stadium van mijn leven gekomen waarin ik vooral dingen wil doen die leuk en interessant zijn.’