Universitair hoofddocent criminologie, Johan van Wilsem, wat hebben jullie onderzocht?
‘Het gaat om mensen bij wie zonder toestemming geld van hun rekening is afgeschreven. We onderzochten welke stappen zij vervolgens namen om hun geld terug te krijgen.
‘We hebben een enquête gestuurd naar ruim 5000 respondenten. Van hen waren er 180 die door phishing, skimming of identiteitsdiefstal financiële schade hebben geleden. Van deze slachtoffers weten we ook of zij contact hebben opgenomen met hun bank en de politie.’
Wat bleek vervolgens?
‘Hoger opgeleide slachtoffers waren een stuk succesvoller in het terugkrijgen van hun geld. We hebben in eerste instantie naar zeven opleidingsniveau’s gekeken. Van alleen een basisschoolopleiding tot universitair niveau. Maar vervolgens bleek dat er een duidelijke tweedeling is te maken.
‘Slachtoffers die maximaal een vmbo-opleiding hebben, krijgen in dertig procent van de gevallen hun geld niet terug. De hoger opgeleide groep slaagt er een stuk vaker in om financiële restitutie te krijgen. Die kreeg slechts in tien procent van de gevallen hun geld niet terug.’
Hoe komt dat?
‘Dat hebben we nog niet onderzocht. We hebben over het waarom van het uitblijven van een vergoeding niet door kunnen vragen. Ik kan wel speculeren. Laag- en hoogopgeleide slachtoffers bellen even vaak de politie en hun bank als ze erachter komen dat ze bestolen zijn. Maar in de communicatie tussen bank en de laagopgeleide lijkt het vervolgens vaker mis te gaan.’
Zijn er nog andere problemen waar laagopgeleiden tegen aan lopen?
‘Ze zijn mogelijk minder goed in hun recht halen. Het kan zijn dat het voor hen moeilijker is om onder woorden te brengen wat hen is overkomen. Het zijn vaak complexe problemen die helder en gestructureerd uitgelegd moeten worden, wil je goede hulp van de bank krijgen.
‘Het zou trouwens geen slecht idee zijn als er een instantie komt waar je terecht kunt met vragen over dit soort lastige problematiek.’
De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) heeft gereageerd op jullie onderzoek. Zij ontkennen uiteraard dat medewerkers onderscheid maken in opleidingsniveau.
‘Het zou natuurlijk vreemd zijn als ze zeggen dat ze dat onderscheid wel maken. Maar de woordvoerder van de NVB merkte wel op dat slachtoffers die hun geld niet terug krijgen een klacht in kunnen dienen of zelfs naar de rechter kunnen stappen. Ik heb het idee dat juist iemand die laagopgeleid is, minder goed weet waar hij zijn recht moet halen. Dus ook hier heb je waarschijnlijk een tweedeling.
‘Wat ik verder opvallend vind, is dat de NVB ook liet weten dat banken wellicht een bestolen oud vrouwtje eerder haar geld terug geven dan “een jonge student van wie je mag verwachten dat hij weet hoe je internet bankiert.” Uit ons onderzoek blijkt juist dat leeftijd geen bepalende rol speelt en dat juist hoger opgeleiden –en dus ook studenten– makkelijker hun schade vergoed krijgen.’ VB