Het moment dat de kruidnoten in de schappen liggen, en tegenwoordig is dat nog voordat het academische jaar begint, dient vaak als kick-off voor een even interessant als nutteloos debat: is Zwarte Piet als knecht van Sinterklaas racistisch en daardoor achterhaald?

Deze jaarlijks terugkerende discussie is deze keer volledig uit de hand gelopen. Velen hebben zich al sterk gemaakt voor een andere, meer neutrale versie van Pieterbaas, met multi-gekleurde Pieten als voorlopig dieptepunt. Zwarte Piet zou Nederland een racistisch imago bezorgen in het buitenland, als spottende en lacherige personificatie van een tijd waar we als volk niet bijster trots op zijn. Politiek correcte prietpraat. Pietpraat, zo u wilt.

Zwarte Piet is een neger. Zowel zijn huidige uiterlijk als zijn historische achtergrond laten weinig ruimte voor twijfel. Het argument dat hij zwart is door roet van de schoorsteen is een ruimschoots ontoereikend en achterhaald smoesje. Wat echter veel kwalijker is, is de instinctieve associatie met racisme. De angstreflex is een teken van zwakte, van het feit dat we tegenwoordig te bang zijn iemand voor het hoofd te stoten. We zijn zo hypersensitief om geen verkeerde indruk te maken, dat we onszelf de zwarte piet toespelen. We zijn niet racistisch, we vrezen alleen veel te snel dat we het wel zijn. We zijn niet ziek, ons mankeert niks. We zijn slechts een beetje hypochondrisch.

Het is jammer dat de viering van de verjaardag van Sinterklaas, een kinderfeest nota bene, steeds overschaduwd wordt door discussies over afzonderlijke aspecten waar sommigen het niet mee eens zijn. Een enkel controversieel aspect van een nationale feestdag lijkt me sowieso niet genoeg om ons internationale imago te verpesten. Het buitenland heeft wel wat beters te doen, iets dat ook voor ons zou moeten gelden.

Over de gehele wereld bestaan folklorefiguren die vergeleken kunnen worden met Sinterklaas. Als gevolg hiervan bestaan er ook veel incarnaties van de knecht. Vrijwel altijd is de knecht echter de slechterik, en het lokale Sintfiguur niet zelden ook. Dat terwijl bij het Nederlandse Sinterklaasfeest tegenwoordig de knecht juist altijd vrolijk, hardwerkend, loyaal, rechtvaardig en goedhartig is, zeker nu de roe steeds vaker achterwege gelaten wordt.

Een grappige clown en een entertainende acrobaat. Bassie en Adriaan in één, maar dan inderdaad zwart. Is dat niet juist het omgekeerde van racisme en discriminatie? Bestaat ‘positief racisme’? Of is het juist het meest racistisch om de Nederlandse knecht eruit te lichten, enkel en alleen omdat hij zwart is?

Zwarte Piet zal altijd bestaan. Niet omdat we krampachtig vasthouden aan tradities uit het verleden, racisme en discriminatie goedkeuren of onze rol in de slavenhandel negeren. Juist het tegenovergestelde. Zwarte Piet helpt ons racisme te signaleren, door symbool te staan voor wat het vooral niet is.

Robbert van der Linde