In mijn ziekenhuis is een centrale gang aangelegd en patiënten kunnen alle afdelingen bereiken via afslagen, als ware het een snelweg. Vol goede moed maak ik steeds weer gebruik van de afslagbordjes, om vervolgens te moeten concluderen dat ik verkeerd ben gelopen omdat ik een afslag te ver heb genomen. Nog voor het bordje had ik moeten afslaan, niet direct erna.
Ik moet mijzelf er regelmatig aan herinneren dat de Amerikanen een andere logica toepassen in de wondere wereld van wegwijzers. Zo hangen in de VS de stoplichten niet boven de stopstreep voor de wachtende auto’s, maar aan de overkant, boven de straat waar de auto’s naartoe gaan.
Misschien is het wel meer persoonlijke dan culturele verwarring, want een soortgelijk vraagstuk houdt mij al langer bezig. Ik wend mij tot taaladvies.net voor assistentie. Maar liefst twee pagina’s zijn gewijd aan mijn vraagstuk: ‘Zit je achter of voor het beeldscherm?’ en ‘Is het achter of voor de streep wachten?’
Het eerste zou afhankelijk zijn van of je er actief mee bezig bent (achter het scherm) of er gewoon naar zit te kijken (voor het scherm). Helaas geven de taalexperts, naar mijn mening, een onvolledig en onbevredigend antwoord op de tweede vraag. Hun antwoord benadrukt, terecht, dat het afhankelijk is van het gekozen perspectief. Een voorbeeldsituatie is een klant bij een balie: je zou kunnen denken vanuit de klant, die nog voor hij over de streep loopt, moet stoppen, of vanuit de baliemedewerker, die de klant graag achter de streep ziet wachten. Allebei is juist, is het advies. Maar voor zowel de klant als de medewerker is er nog een ander, onbenoemd perspectief: dat van de streep zelf.
Als je als klant gevraagd wordt om voor de streep te wachten, snap je uit de context dat je de streep niet mag overschrijden. Maar als het nou een kegeltje was (zoals bij kegelvoetbal) en de opdracht luidt ‘ga er voor wachten’, dan stap je er natuurlijk wel ‘overheen’ om er voor te staan (of sta je er dan achter vanuit jouw perspectief?). Keepers, mannen met ervaring met doellijnen, die het bordje ‘wacht voor de streep’ zien, zullen ook even moeten omschakelen.
In de geneeskunde worden wij getraind om ‘vanuit de patiënt te denken’, zodat arts en patiënt altijd over hetzelfde linkerbeen spreken. Maar bij balies of wegwijzers kunnen we geen vast perspectief aanhouden; de Nederlandse Taalunie keurt meerdere opties goed. En zelfs als er eigenlijk wel één optie correct is, blijft de verwarring bestaan als beide door veel mensen gebruikt worden, zoals bij ontkennende vragen. Kun je dit niet begrijpen? Als je ‘ja’ of ‘nee’ antwoordt, weet ik nog niet genoeg, want in de praktijk worden ze allebei veel gebruikt om te zeggen dat het inderdaad niet te begrijpen is. Is het gewoon niet zo makkelijk? Ja, het is soms gewoon niet zo makkelijk nee…
Marit de Vos