Wat zijn de kenmerken waaraan je een lone wolf kunt herkennen?

‘Die zijn er niet. Ik heb voor het korps landelijke politiediensten onderzoek gedaan naar veertig lone wolves uit de afgelopen eeuw. Daaruit blijkt dat het vaak jonge mannen zijn. Maar er zijn zeker ook vrouwelijke en oudere terroristen. Een deel daarvan zijn echte eenlingen. Ze kunnen zowel een heel linkse als heel rechtse politieke voorkeur hebben, maar ook psychologisch helemaal verward zijn.

‘Ze zijn zeker niet allemaal hetzelfde. Neem Volkert van der Graaf. Hij is een milieuactivist uit extreemlinkse hoek. Tristan van der Vlis is een pure lone wolf van wie we niet weten wat zijn motivatie was. En Karst Tates was een echte einzelgänger. Bovendien is heel moeilijk vast te stellen wat hun beweegredenen waren om hun daad te plegen, want veel eenlingen plegen zelfmoord of werken niet mee aan tbs.’

Waarom zou je in je eentje een aanslag willen plegen? Met hoe meer je bent, hoe meer schade je kan aanrichten.

‘Wanneer is alleen echt alleen? Breivik heeft zijn daad bijvoorbeeld niet helemaal alleen voorbereid. Hij heeft veel van internet gebruik gemaakt en zich laten inspireren door denkbeelden die daarop staan. Ook heeft hij veel mailcontact gehad. Ik maak dan ook een onderscheid: lone wolves zijn terroristen die zich door anderen laten inspireren maar wel de daad zelf uitvoeren, lone operators zijn terroristen die alles van begin tot eind zelf uitvoeren.’

Is het aantal de laatste jaren wereldwijd toegenomen?

‘De term lone wolf is relatief nieuw, maar het fenomeen bestaat al veel langer. De terrorist als eenling is van alle tijden. Wel zijn er de laatste tien jaar meer van dit soort aanslagen gepleegd dan daarvoor, maar dat komt onder andere door internet. Er is zo altijd wel iemand te vinden met hetzelfde denkbeeld die je kan aanzetten tot het uitvoeren van een daad. Bovendien is makkelijk te vinden hoe je aan wapens komt en hoe je bommen maakt.’

En wat verklaart het grote aantal Amerikaanse school shooters?

‘Dat het daar veel gebeurt, wordt door onderzoekers vaak gerelateerd aan de grote beschikbaarheid van wapens en de polarisatie in de Amerikaanse maatschappij. En het copycat-effect treedt bij school shooters vaak op: ze raken geïnspireerd door hun voorgangers.’

Stel dat de Leidse UB een doelwit zou zijn: kan men zich daar op voorbereiden?

‘Niet meer dan op een grootschalige brand. Je moet de maatschappij weerbaar maken door de burger inzicht te verschaffen in de complexiteit van terreurdreiging. Wees eerlijk over wat er speelt. Het dreigingsniveau in Nederland is verhoogd van "beperkt" naar "substantieel". Dat betekent dat de reële kans op een aanslag is toegenomen. Je kunt je nooit volledig beschermen, maar inzicht maakt minder bang.’