‘Yes, I do’ of ‘I promise’ zeiden een kleine veertig promovendi en onderzoeksmasterstudenten afgelopen week. Niet omdat ze voornemens waren om de rest van hun leven bij hun geliefde te blijven.

Nee, ze beloofden dat ze geen Stapeltje zouden maken van hun wetenschappelijk onderzoek. (Ik probeer onsterfelijk te worden. De minst schadelijke manier daartoe acht ik in het woordenboek terecht te komen onder: ‘(uitdr.) een Stapeltje maken van iets, door leugen en bedrog tot resultaten komen, meestal in wetenschappelijke context [door Thomas Blondeau ingevoerd naar aanleiding van de nu totaal vergeten frauderende hoogleraar Diederik Stapel].’ Gebruik het vandaag nog in gesprek met een collega of medestudent. Ik dank u bij voorbaat.)

Die promovendi en consorten legden de eed af in een zaaltje van de Eramus Universiteit Rotterdam (EUR). Dat deden ze ter afsluiting van een cursus wetenschappelijke integriteit. Toen bekend werd dat Stapel zijn carrière bij elkaar had gelogen en en passant vakgebied en medewerkers onherroepelijk had beschadigd, ging de academische wereld even een tijdje uit het raam staren en bedenken hoe ze haar leven ging beteren.

Uit dat zelfonderzoek kwam een reeks aanbevelingen waaronder deze cursus en het afleggen van eed, zoals artsen en sommige ambtenaren ook al doen. De Rotterdammers beten de spits af.

Nu, alle begin is moeilijk, en wie universitair decorum voor ogen probeert te halen, zal niet meteen denken aan de EUR, een tl-verlichte bunker aan het einde van een tramlijn.

De nuchtere medemens kan zich vrolijk maken over de effectiviteit van een dergelijke administratieve handeling maar de mens is geen louter rationeel wezen. Rituelen zoals toosten, trouwen en taptoe, ze helpen ons met rechte rug de dag door te komen. Toen ik even deelachtig mocht zijn van het studentenleven in een van de hoogst aangeschreven universiteiten ter wereld, Oxford genaamd, verbaasde ik me over de omstandige rites en gewoontes. Zelf wie een korte periode meedraaide, moest allerlei gekke uitdossingen dragen, bepaalde dingen op bepaalde dagen doen en nog meer fraais dat zich verre hield van het dictum ‘Doe maar gewoon want dan doe je al gek genoeg’.

Nee, willen we gespaard blijven van broddelende zwendelaars dan mag het allemaal een tandje hoger. Laten we inspiratie putten uit wat best practices. In Canada dragen ingenieurs een pinkring om hen voortdurend te wijzen op het feit dat hun slordigheid slachtoffers kan maken. Vrijmetselaars doen dingen met zwaarden en voorschoten, katholieken smeren graag zalf of as op dingen. Jagers halen een takje door het zweet van geschoten wild en plaatsen dat achter de halsband van hun hond.

En ik wil graag een hoed bij de eed. Misschien wat kaarsen en een baldakijn van visnetten. Maar in ieder geval een hoed. Gedoe? Misschien. Maar het is in ieders belang dat mensen er geen Stapeltje van maken.