Nadat de beerput over misbruik in de katholieke kerk was opengetrokken, kwam er in 2010 ook aandacht voor seksueel misbruik in de jeugdzorg. De politiek stelde een commissie in onder leiding van voormalig procureur-generaal Rieke Samson. Die presenteerde maandag haar bevindingen in het rapport Omringd door zorg, toch niet veilig.

De conclusies logen er niet om: kinderen in de jeugdzorg worden twee tot vier keer zo vaak misbruikt als daarbuiten. Voor kinderen met een lichte verstandelijke handicap ligt dat risico nog hoger; de daders zijn overigens vooral leeftijdsgenoten. De werknemers in de zorg lijken van slechts twee procent van de voorvallen weet te hebben. Op sommige verbetermaatregelen werd al twintig jaar aangedrongen. Slachtoffers die misbruik meldden, werden gestraft. Informatie die in archieven had moeten zitten is niet vastgelegd of 'geschoond'. Zaken die vanzelfsprekend lijken, zoals aandacht voor seksualiteit in de basisopleiding en een verplichte 'verklaring omtrent gedrag', gaan er nu pas komen.

Een pijnlijk rapport, kortom. De jeugdzorg moest publiekelijk door het stof, de methodologie werd aangevallen, de slachtoffers waren boos dat minister Opstelten geen excuses maakte. En nu blijkt het rapport nog de light-versie te zijn ook.

NRC Handelsblad meldde dinsdag dat de Leidse en Groningse wetenschappers die meewerkten aan het rapport, conclusies en aanbevelingen moesten verwijderen van Samson. De Leidse hoogleraar pedagoog Rien van IJzendoorn stelt in het artikel dat 'Het management van Jeugdzorg Nederland er te goed van afkomt in het eindrapport. Nergens wordt gemeld dat het management ons onderzoek heeft vertraagd en zelfs een tijdlang heeft geblokkeerd.'

Ook benadrukt het rapport-Samson te weinig hoe hoog de risico's op misbruik zijn in huizen die jongens en meisjes samen opvangen.

In het rapport van de Leidse onderzoekers staat informatie over de aard van het blokkeren: de jeugdzorg vreesde dat het invullen van vragenlijsten 'traumatiserend' zou zijn voor de slachtoffers – ondanks de goedkeuring die de commissie medische ethiek van het Leids Universitair Medisch Centrum al had gegeven. Eerst moesten andere deskundigen ook nog hun oordeel geven over de aanpak; het resultaat was een vertraging van drie maanden. Hoogleraar Lenneke Alink, eerste auteur van het Leidse rapport, benadrukt dat de instellingen zelf wel meewerkten: 'Uiteindelijk hebben bijna alle instellingen meegedaan; op het niveau van de werkvloer was geen enkele tegenwerking.'

Samson verklaarde tegenover NRC dat ze inderdaad gevraagd had aanbevelingen te verwijderen.' Dat hoofdstuk was niet hun opdracht; Het trekken van conclusies was onze taak.' Is het niet merkwaardig dat iemand eerst de landelijke experts op het gebied van misbruik inschakelt, en vervolgens niet geïnteresseerd lijkt in wat die te zeggen hebben? Alink: 'Wij hebben in ons rapport een discussie opgenomen met daarin naast de interpretatie van de gegevens ook enkele aanbevelingen. De commissie heeft haar aanbevelingen opgesteld op basis van alle deelonderzoeken die zijn gedaan. Ik neem aan dat ze goed naar onze aanbevelingen heeft gekeken want een aantal ervan komt terug in de aanbevelingen van de commissie.' BB