Dat ICT-vernieuwingen geweldige mogelijkheden bieden voor wetenschappelijk onderzoek en onderwijs, betwist niemand. Maar laten we ook eerlijk zijn over de keerzijde.

Onlangs woonde ik een eerstejaars hoorcollege bij in een afgeladen amfitheater van het Lipsius-gebouw. Dat zijn van die zalen waarvan je achteloos op de begane grond de deuren opent, om vervolgens in een soort immense diepte te staren. Helemaal onderin de kelder staat de hoogleraar voor een microfoon. Voor zich een steil oplopende wand met collegebanken. Boven zich een reusachtig projectiescherm. Ground control van de NASA is er niets bij.

Daarbij zijn de studenten in de collegebanken ook nog uitgedost met allerhande apparatuur: op zijn minst een smartphone, een tablet of een laptop – of een combinatie van deze. Het liefst zit ik bij zo'n college op de achterste, en dus hoogste rij. Als de spreker veel plaatjes laat zien en dus geregeld het licht dimt, danst er een zee van LCD-schermpjes voor je neus. Net kerst!

Afijn, het college begint. De eerstejaars schuifelen nog wat onwennig in de banken, het is hun eerste collegeweek ten slotte. Lege tekstverwerkers staan klaar. Kom maar op met je kennis!

Maar zodra de hoogleraar het woord neemt, blijkt Eduroam te lokken: browsers worden aangeklikt en voor mij verschijnt een scala aan interesses van de doorsnee eerstejaars. De websites (en apps) van Vice, nu.nl, GeenStijl, Wikipedia, De Speld, en zelfs het Fok Forum. Een mooi toeval is het als de spreker – ja het college gaat intussen gewoon door – het heeft over kaapvaarders, en een meisje betrapt The Pirate Bay wegklikt.

De collegebankjes staan zo dicht op elkaar in leerfabriek Lipsius dat je met alle goede wil van de wereld niet om de schermpjes voor je heen kunt kijken. De meestbezochte sites zijn de sociale media: Twitter en Facebook. (Een enkeling checkt zijn Hyves, maar die heeft blijkbaar nog niet begrepen dat dit een faux-pas is onder Ons Soort Mensen.) In hoog tempo flitst het voorbij: tweets, statusupdates ("Nu m'n eerste hoorcollege. Saaaaaaai, gaaaaaap"), likes, foto's, filmpjes, links, meer likes, grapjes, discussies, zinloze opmerkingen, nog meer likes.

Nu geloof ik best dat we uitstekend kunnen multitasken (ik check zelf ook het liefst mijn e-mail op mijn telefoon als ik over het Stationsplein fiets in de regen, twee tassen bij me draag en mijn trein dreig te missen), maar het leek wel alsof het hoorcollege voor de toehoorders van secundair of tertiair belang was. Vreemder nog, was de treurige verbetenheid die sprak uit het surfgedrag. Zelden zag ik zo vaak de F5 toets ingedrukt: scroll, refresh, klik, scroll, refresh. Heeft hij nog iets gezegd? Heeft zij me geretweet? Iemand een lollige opmerking onder mijn dronken EL CID-foto? Alsjeblieft? H... h... hallo?!

En wat staan die sociale mensen in de pauze vaak alleen, een beetje contactschuw voor zich uit te staren.

Geerten Waling promoveert en doceert bij geschiedenis