‘Het schip van de wetenschap wordt door de snel draaiende winden van de opinie heen en weer geslingerd tussen hoop en wanhoop, en dat vraagt hogere stuurmanskunst. Er moet tussen twee gevaarlijke klippen worden gelaveerd: enerzijds een activistische betrokkenheid en anderzijds een afstandelijk isolement. En uit het niets kan zomaar een vloedgolf opduiken.’
Aldus Robbert Dijkgraaf. De kapitein van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen ontpopte zich vorige week heel even tot scheepspsychiater. Tijdens zijn Machiavellilezing beschreef hij de toestand van de patiënt: danig in de war en moedeloos ronddobberend op de woelige baren vol gevaren. De wetenschap weet het even niet meer. Niet eens vanwege de piraterij van Diederik Stapel en consorten, politici die de geldkraan dichtdraaien of media die genuanceerd onderzoek meedogenloos tot hapklare brokken verscheuren.
Nee, men is vooral bang voor de burger. Die het allemaal beter weet. Die na drie muisklikken de wijsheid in pacht heeft. Die elke discussie over klimaatverandering, vaccinaties, vogelgriep en (--- hier invullen ---) beslecht met een tegenargument, opgediept uit het forum van http://www.and_by_the_way_9_11_is_a_lie.org. En die vindt dat er aan universiteiten lang genoeg bakken met geld over de balk zijn gesmeten. Die enkel en alleen nog NUTTIGE WETENSCHAP eist, in hoofdletters en met uitroeptekens! En een beetje SNELLER graag!
De oplossing, volgens kapitein Dijkgraaf: ‘De moderne wetenschapper moet niet bang zijn het podium te verlaten en tussen het publiek te gaan staan. (…) Variatie in communicatie, met behoud van die ene integere boodschap, kan werken als een hagelschot – bij iedereen komt altijd wel één kogeltje binnen.’
Vorige week werd in Leiden zo’n schot gelost. In de Pieterskerk lanceerde de rector tijdens de dies het jaarboek Impact. Daarin kon iedereen lezen hoe verschrikkelijk nuttig de universiteit is. Of zoals de rector in zijn voorwoord de titel verklaart: ‘De universiteit Leiden heeft effect met de dingen die zij doet, voorstaat en nastreeft.’ Begrippen als ‘bruikbare kennis’, ‘kennisvermeerdering’, en ‘bruikbare technologieën’ buitelen over elkaar heen. Pak aan samenleving!
Op de universiteitssite, waar Impact digitaal is door te bladeren, vliegt de hagel nog lager. Daar vatten vijftien bullets nut en noodzaak van de alma mater samen - ook voor wie niet tot tien kan tellen.
Zoals: ‘Dankzij de Universiteit Leiden…
…Maakte de bekende fotograaf Erwin Olaf een spraakmakende fotoserie over Leidens ontzet.’ (Henk haakt meteen in: ‘1, 2, 3 oktoooooooberw!’)
Of: ‘Wetenschappers van de Universiteit Leiden…
…Halen miljoenen euro’s aan Europese subsidies binnen voor onderzoek.’ (Ingrid, verrukt: ‘Dus zo verdienen we al die weggooide belastingcenten terug!’)
En: ‘De universiteit Leiden…
…Levert experts die met hun onderzoek invloed hebben op beleid, bijvoorbeeld bij de bestrijding van kindermishandeling.’ (Henk, hevig ontroerd: ‘Ze motten met hun poten vamme bloedjes afblijvuh.’)
Bovendien heeft de Sterrewacht een ‘bezoekerscentrum’ (dus helemaal niet elitair!), verschijnen wetenschappers op ‘inspirerende publieksbijeenkomsten’ (gratis en voor iedereen!) en zijn hun boeken geschreven ‘voor een breed publiek’ (en dus helemaal niet moeilijk!).
Een oude zeemanswet luidt: als je maar laag genoeg richt, schiet je vanzelf in je eigen voet. Dus bange kapiteins, laat uw kanonnen bulderen en bestook de boze burger met een precisiebombardement aan quantummechanica, supergeleiding, snaartheorie en ander hardcore wetenschap. Schreeuw, desnoods in hageltaal, dat aan de universiteit superslimme mensen superingewikkelde dingen ontdekken. Enteren!