Achtergrond
?Soms vervloek je de goden?
De Amerikaanse Jorge Cham troost promovendi wereldwijd met zijn PhD-comics. En nu is er de film.
Vincent Bongers
woensdag 19 oktober 2011

Verwilderde collega’s, rottige hoogleraren en werk dat een aap ook nog wel kan doen. Het leven van een promovendus is een tranendal waar je maar beter hard om kunt lachen.

Althans dat vond de Amerikaanse student Jorge Cham. Hij besloot in 1997, toen hij begon aan zijn master, het nog al specifieke leventje aan Stanford University te vereeuwigen in stripvorm met als titel Piled Higher and Deeper. Tijdens zijn promotieonderzoek ging hij hier mee door. De cartoons raakten een gevoelige snaar in de academische wereld, ook buiten de VS.

De succesvolle strips komen nu tot leven in een live action film die op drie november bij het LUMC wordt vertoond. Verwacht echter geen gelikte Hollywood-productie. Het leven van de PhD-studenten wordt vertolkt door promovendi van Caltech. Het scheelt dat zij zich niet erg in hoeven te leven om de rol goed te kunnen spelen.

Rudolf Talens, bijna klaar met zijn promotie geneeskunde, is een van de organisatoren van de filmvertoning. ‘Ik ben in 2007 met mijn onderzoek begonnen en heb toen al snel de comic leren kennen. Sindsdien hebben de strips wel werk ontwijkend gedrag gestimuleerd. Ik heb ze in ieder geval allemaal gelezen.’ De Scoope-serie is zijn favoriet. Een van de terugkerende personages in de strip is The Nameless Hero. Deze promovendus ontdekt dat een concurrent publiceert over onderzoek waar hij zelf al drie jaar mee bezig is. ‘Hij raakt volkomen in paniek en begint hysterisch te gillen.’

Dat schreeuwen houdt hij zo anderhalve strip vol. Mike Slackenerny, een personage dat zoals zijn naam al suggereert een groot talent voor luiheid heeft, komt langs en slaagt erin om het probleem te nuanceren. ‘Slackenerny zegt iets als: “Maak je geen zorgen, je vindt wel een manier om er een draai aan de data te geven waardoor het relevant onderzoek lijkt.”’ De naamloze held krijgt ook nog een advies van Slackenerny: publiceer over iets wat niemand interesseert.

‘Ik vind het leuk omdat er twee typen promovendi voorbij komen: de relaxte en de gestreste’, zegt de promovendus. ‘Dat komt wel overeen met de werkelijkheid. Je leert ook behoorlijk relativeren. Cham vat op een grappige en een beetje pijnlijk manier perfect samen hoe het wereldje in elkaar zit, vinden de promovendi. ‘Soms vervloek je de goden maar vaak is het ontzettend leuk.’

‘Ik las onlangs de strip waar een paper druipt van de rode correctie-inkt’, zegt medeorganisator en geneeskundepromovendus Cheryl Dambrot. ‘Dat heb ik zelf meegemaakt. Ik stuurde een stuk naar mijn begeleider. Ik schrok me rot toen ik het terugkreeg. Ze had alleen de eerste alinea gelezen, maar die was diep rood gekleurd. Ik denk dat twee woorden van mijn eigen tekst het hadden overleefd. Ze had er wel bijgeschreven: “Maak je geen zorgen, Cheryl, dit is normaal voor een eerste poging.” De strips scheppen volgens haar een band tussen promovendi. ‘Je komt er snel achter dat je dezelfde problemen hebt.’

‘In een van de comics mailt een promovendus een hele lap netjes verzorgde tekst naar de professor’, zegt het Canadese bestuurslid van Leids Promovendi Overleg, Kasia Celler, die zelf onderzoek doet naar bacteriën. ‘De prof stuurt dan een zinnetje vol met typefouten terug of slechts een woord: “Nee.” Dat komt nog wel eens voor.’

Talens: ‘Je bent vaak heel onzeker als promovendus. Wat gebeurt er als ik een fout maak? Wat moet ik eigenlijk tegen deze hotshot zeggen? Je professor heeft het recht verdiend om ultrakorte mailtjes te sturen. Die behaalt waarschijnlijk mooie onderzoeksresultaten terwijl jij aan je lange mail die toch niemand leest, zit te klussen.’

De moeizame interactie met een hoogleraar is vaak onderwerp van Chams strips. ‘Ik kom zelf uit Amerika’, zegt Dambrot. ‘Daar is de relatie met je promotor vaak toch wat afstandelijker. Hier in Nederland is er geen kloof.’

Maar ook wat verweesde collega’s komen langs. ‘Een van de leukste is de promovendus die zich steeds slechter gaat verzorgen’, zegt Linda Wammes, die promoveert op onderzoek naar parasieten in Indonesië. ‘Het is voorstelbaar dat een onderzoeker die elke dag in eenzaamheid rondloopt in het lab wat verwildert. Voor mij geldt dat natuurlijk niet.’

‘Sommige cartoons zijn ook typisch Amerikaans’, zegt Frank Takes, die promoveert aan het Leiden Institute for Advanced Computer Sciences. ‘Het gaat soms over de jacht naar free food. Dus dat past niet bij de Nederlandse situatie. Wij worden gelukkig gewoon betaald. De jacht gaat hier alleen op voor studenten. Sommigen lopen alle borrels af en proberen daar dan wat te eten op te pikken. Maar misschien gaan promovendi dat ook weer doen als het bursalensysteem er komt.’

PHD the movie is te zien op 3 november om 17.30 uur in het LUMC, Gebouw 1, collegezaal 1. Toegang gratis, inschrijven via phdmeeting@lumc.nl. Alle strips zijn te vinden op: phdcomics.com